Sözcüklerin
anlam özelliklerine aşağıdaki özellikleri gösterebilir.
Gerçek Anlam : Bir sözcüğün herkes tarafından bilinen ve
söylenildiği zaman akla ilk gelen anlamına
(sözlük anlamı ) denir.
Mecaz Anlam : Bir sözcüğün gerçek anlamından yani akla gelen ilk
anlamından tamamen uzaklaşarak kazandığı yeni anlama denir.
Deyim : Bir kelime grubu içerisinde en az bir sözcüğün mecaz
anlam kazanarak oluşturduğu ve çeşitli duyguları, durumları ifade eden
kalıplaşmış ifadelere deyim denir.
Soyut Anlam : Duyu organlarımız aracılığıyla hissedemediğiz ancak
çeşitli şekillerde varlığını hissediğimiz kavramların adlarına denir.
Somut Anlam : Duyu organlarımızdan herhangi bir tanesi ile
algılayabildiğimiz varlıkların adlarına somut anlam denir.
Terim Anlamı : Edebiyat, spor, sanat, siyaset vb. alanlarda
kullanılan ve o alanla alakalı olan kelimelere terim anlamlı kelimeler denir.
Dolaylama : Bir varlık ya da bir kavram tek bir sözcükle
karşılanabiliyorken o varlık ya da sözcüğü birden fazla kelimeyle anlatmaya
denir. (Kıbrıs-Yavru vatan, kömür-kara elmas vb. )
Ad Aktarması : Herhangi bir benzetme amacı gütmeden bir sözü başka
bir sözün yerine kullanmaya denir. Örnek
: "Ortaokuldayken Reşat Nuri'yi okudum." cümlesinde yazar adı söylenerek
eserleri anlatılmak istenmiştir.
Eş Anlam : Farklı yazılmalarına rağmen aynı anlamı karşılayan
sözcüklere eş anlamlı sözcükler denir. ( okul-mektep, öğrenci-talebe gibi.)
Zıt (Karşıt) Anlam : birbirleri ile tamamen farklı varlık ya da
kavramları karşılayan sözcüklere zıt anlamlı kelimeler denir. ( siyah-beyaz,
gülmek-ağlamak gibi. )
Eş Seslilik (Sesteşlik) : Yazılışları ve okunuşları aynı olmasına rağmen
karşıladıkları manalar farklı olan kelimelere sesteş sözcükler denir.
Genel Anlam : Bir türün içerisinde barındırdığı tüm varlık ya da
kavramları karşılayan kelimelere denir. ( Örneğin canlı; insan, hayvan ve
bitkilerin tamamını kapsar. )
Özel Anlam : Bir türün içerisinde yer alan varlık ya da
kavramları karşılayan sözlerdeir. (Örneğin siyah, kırmızı, mavi vb. kelimeler
renk kavramının özel biçimleridir. )
Yansıma : Doğadaki varlıkların çıkarmış olduğu sesler ve bu
seslerden türeyen kelimelere denir. Yansıma sözcükler işitme duyusuyla
alakalıdır. ( gümbürtü, patırtı, çatırtı gibi. )
İkileme : Anlama güç kazandırmak için aynı sözcüğün
tekrarlanması ya da yakın anlamlı sözcüklerin tekrarlanması ve ya bir anlamlı
bir anlamsız sözcüğün bir arada söylenmesi gibi gibi şekillerde kullanılan söz
öbekleridir. ( Mesela yavaş yavaş, apar topar, az çok gibi. )
Sözcükte Anlam Püf Noktaları
