Dil ve Anlatım etiketine sahip kayıtlar gösteriliyor. Tüm kayıtları göster
Dil ve Anlatım etiketine sahip kayıtlar gösteriliyor. Tüm kayıtları göster

Sanatsal Metin Nedir ? Özelliklerini Kısaca Yazın

Sanatsal Metin Nedir ? Özelliklerini Kısaca Yazın

Metinler yazılış amaçlarına göre farklı kategorilere ayrılırlar . Bilgi vermek , eğitici öğretici olmak amacı taşımayan , amacı yalnızca sanat olan metinlere sanatsal metinler adı verilmektedir . Sanatsal metinlerin özelliklerini şu şekilde sıralayabiliriz :
- Sanatsal zevk için yazılan bu tür metinlerde öğreticilik gibi bir amaç bulunmamaktır .
- Söz sanatlarına sıkça baş vurulan bu metinlerde özellikle mecaz anlamlı kelimelere sıkça yer verilir ve öznel yargılar ön plandadır .
- Hikaye , roman , masal , fabl , efsane , şiir gibi türler sanatsal metinlere örnek olarak verilebilir .
- Sanatsal metinlerde öyküleyici anlatım biçimi , benzetme , kişileştirme , betimleme gibi düşünceyi geliştirme yolları ve söz sanatları kullanılır .
- Sanatsal metinler yazıldığı dönemin sosyal , kültürel ve siyasi izlerini taşıyabilir .
- Sanatsal metinlerde okur hayal etmesi ve kahraanla özdeşleşmesi için yönlendirilir .
- Sanatsal metinler kurmaca özellikler taşır .
- Sanatsal metinlerde dilin imkanlarından yararlanma en üst seviyededir .

- Sanatsal metinlerde içerik ve üsluba çok önem verilir .

Sözcüğe Mecaz Anlam Kazandırma Yolları Nelerdir ?

Sözcüğe Mecaz Anlam Kazandırma Yolları

Bir kelimeye mecaz anlam kazandırma yollarına geçmeden önce kısaca mecaz anlamı tanımlayalım :
Mecaz Anlam , bir sözcüğün gerçek anlamından tamamen uzaklaşarak kazandığı yeni anlamdır .
Örnek :
- Bu sene kış çok soğuk olacak  ( gerçek anlam )
- Tanıştığımızdan beri ilk kez bu kadar soğuk davrandı . ( mecaz anlam )

Bir sözcüğe mecaz anlam kazandırma yolları şunlardır :

1. Somutlama : Soyut anlamlı bir kelimeye somut anlam yüklemeye denir . Somutlamanın amacı anlatılmak istenenin daha kolay anlaşılmasını sağlamaktır .
Örnekler :
- Ülkemiz karanlık günlerin eşiğinden döndü . ( bu cümlede "kötü" soyut kavramı "karanlık" somut kelimesi ile anlatılmaya çalışılmıştır . )
- Bu sözler yüreğimde yara açtı . ( "acı, üzüntü" kavramı "yara" kelimesi ile somutlaştırılmıştır. )

2. Doğadan İnsana Aktarma : Doğaya has özelliklerin insanlar için kullanılmasıdır .

Örnek :
- Bu zamana kadar aramadığını duyunca bir anda köpürdü . ( "köpür- " kelimesi sinirlenmek" anlamında kullanılmıştır . )
- Etrafındaki insanlara sert sözler söylüyordu .

3. Doğadan Doğaya Aktarma :  Tabiatta bir varlığa ait bir özelliğin başka bir varlığa aktarılmasına denir .

Örnek :
- Bahçedeki kayısı ağaçlarının tomurcukları erken patladı . ( doğadaki gürültülü ses anlamına gelen "patla-" fiili "ağaçların çiçak açmaya başlaması" anlamında kullanılmıştır .


4. Duyular Arası Aktarım : Bir duyu ile ilgili kelimenin başka bir duyuyu ifade edecek şekilde kullanılmasıdır .

Örnekler :
- Çok yumuşak bir ses tonu vardı .( Dokunma duyusu ile ilgili olan "yumuşak" kelimesi "işitmek" duyusu ile ilgili kullanılmıştır . )
- Arabası ile keskin bir manevra yaptı . ( dokunma duyusu ile ilgili olan "keskin" kelimesi görme duyusu ile ilgili olarak kullanılmıştır . )

5. Ad Aktarması ( Mecaz-ı Mürsel )  : Benzetme amacı olmaksızın bir sözcüğü başka bir sözcüğün yerine kullanmaktır . parça-bütün , iç-dış, eser-yazar vb. Şekillerde olabilir .

Örnek :
- İki tabak yedi . ( tabak kelimesi , tabağın içindekiler anlamında kullanılmıştır . )

- Moskova , yaşananlardan rahatsızlık duyuyor . ( Moskova kelimesi ile Rus devleti kastedilmiştir . )

Dilin İşlevleri Nelerdir ?

Dilin İşlevleri Nelerdir ?

Duyguları harekete geçirmek için şiir yazan bir şair ile bir konu hakkında bizlere bilgilendirici bir makale yazan yazar dili farklı işlevlerde kullanmaktadır .Bir yazar ya da şair kelimelere mecaz anlamlar vererek öznel bir dünya kurarken , bilim adamları ise nesnel bir anlatımla , bilimsel bir üslup kullanmaya çalışır . Kısacası yazacağımız tür , yazış amacımız vb. sebeplere bağlı olarak dili farklı işlevlerde kullanırız . Dilin işlevleri şu şekildedir :

1. Göndergesel İşlev : En kısa tanımı ile dilin " bilgi verme " amacıyla kullanılmasıdır diyebiliriz . Nesnel bir anlatımla bilgilerin aktarılmasıdır . Göndergesel işlev ders kitapları , ansiklopediler , bilimsel metinler vb. eserlerde kullanılır .
Örnek : Dünya, Güneş Sistemi içersinde Güneş'e yakınlık bakımından üçüncü sırada yer alan gezegendir . Güneş Sistemi içersindeki gezegenler arasında büyüklük olarak beşinci sırada yer almaktadır . Mevcut bilgiler ışığında üzerinde yaşam olduğu bilinen tek gezegen Dünya'dır .
Yukarıdaki parçada dünya ile ilgili bilgiler nesnel bir anlatımla sunulmuş , duygulara yer verilmemiştir . Yani dil göndergesel işlevi ile kullanılmıştır .


2. Heyecana Bağlı İşlev : Kaynak yani gönderici iletisini duygu ve heyecanlarını aktarmak üzere oluşturmuşsa dili heyecana bağlı işlevde kullanmıştır . Dilin bu işlevinde duygular ve öznellik ön plandadır . Duygusal şiirler , özel mektuplar , nutuklar vb. metinlerde dil heyecana bağlı işlevde kullanılmıştır .
Örnek :
Sana gitme demeyeceğim,
Ama gitme, Lavinia.
Adını gizleyeceğim
Sen de bilme, Lavinia

     Özdemir Asaf

3. Şiirsel ( Sanatsal ) İşlev : Şiirsel işlevde iletinin iletisi kendindedir . Bu işlevde ileti bir anlam oluşturmaktan öte alıcı da farklı çağrışımlar uyandırmaktadır . Şiirsel işlevin kullanıldığı iletilerde kelimeler imge olarak kullanılır , edebi sanatlar , mecazlar ön plandadır .

Örnek :
MERDİVEN
Ağır, ağır çıkacaksın bu merdivenlerden,
Eteklerinde güneş rengi bir yığın yaprak,
Ve bir zaman bakacaksın semâya ağlayarak...

Sular sarardı... yüzün perde perde solmakta,
Kızıl havâları seyret ki akşam olmakta...

                  Ahmet Haşim
4. Alıcıyı Harekete Geçirme İşlevi : Dilin alıcıyı harekete geçirme işlevinde amaç alıcıda istenilen davranışı ortaya çıkarmak ya da bir davranışı değiştirmektir . Siyasi söylevlerde , ilanlarda ve reklamlarda bu dil kullanılır .

Örnek : Sususluğunuzu hissedin ve hemen en yakın markete gidin .

5. Dil Ötesi İşlev : Dilin özellikleri ile ilgili bilgi vermek amacıyla kaleme alınan metinlerde dil , dil ötesi işlevde kullanılmış olur . Bu tür metinlerde dili açıklamak ve dil ile ilgili bilgiler vermek amacı  vardır .

Örnek : Fiiller , eylemleri anlatan sözcüklerdir . Anlam olarak fiiller iş , oluş  ve durum fiilleri olmak üzere üçe ayrılır .

6. Kanalı Kontrol İşlevi : İletişim esnasında karşıdaki alıcının iletilecek olan mesajı anlayıp anlamayacak durumda olduğunu kontrol etmek maksadıyla dilin kullanılmasıdır .

Örnek : Bir öğretmenin ders anlatırken arada bir anlatımı kesmesi ve " anlatabiliyormuyum , anlıyor musunuz ? vb . " sorular sorması kanalı kontrol işlevine örnek olarak gösterilebilir .

İçerik ve Üslup Bildiren Cümlelere Örnekler

İçerik ( Konu ) Cümleleri

Bir metnin neyden bahsettiği , ne anlattığı , ne ile ilgili olduğu o metnin içeriği yani konusu ile alakalıdır . İçerik cümlelerini bulmak için metne " neyi anlatıyor " sorusunu sormamız gerekir . İçerik cümleleri ile ilgili örnekler şunlardır :

1. Yazar bu eserinde milyonluk bir şehirdeki yalnız yaşamları ele alıyor .
2. Şairin son şiirinde kenar mahallelerdeki yoksulluk ve çocuklar işlenmiş .
3. Ünlü şairin şiirlerinde hayatının bir anında tanıdığı hemen hemen herkes yer bulmuş .
4. Yazar bu hikayesinde anne babasını kaybeden bir çocuğun halaları tarafından Arabistan'a gönderilmesini ve orada bir eskici ile tanışmasını anlatıyor .
5. Bu şiirde sevdiğinden ayrılan bir insanın çektiği gönül yangınını bulabilirsiniz .

Üslup ( Biçem ) Cümleleri

Üslup şair ya da yazarın dili kullanma becerisidir . Yani içerik cümleleri " ne anlattığı " ile üslup cümleleri ise " nasıl anlattığı " ile ilgilidir .  Yani yazar ya da şairin dili sanatlı kullanması , sade kullanması , açık ve anlaşılır kullanması gibi ayrıntılar üslup ile ilgilidir . Bir metne " nasıl anlatmış " sorusunu sorduğumuzda üslup ile ilgili bilgiye ulaşmış oluruz . Üslup ile ilgili örnek cümleler şunlardır :

1.  Yazar düşüncelerini kısa ve sade cümlelerle okuyucuya aktarmayı başarmış .
2. Bu eserinde kenar mahalle insanlarını kendine özgü konuşma biçimleri içerisinde , yalın bir dille anlatmış .
3. Kitaplarında kullandığı akıcı dil okurun bir çırpıda kitabı bitirmesinin belki de en önemli sebebidir .
4. Servet-i Fünun sanatçılarında ağır ve sanatlı bir dil görmek şaşırılacak bir durum değil .

5. Bu şairin süslü cümlelerden uzak yalın bir anlatımı var .

Güzel Konuşmanın Toplum Üzerindeki Etkileri

     İnsanlar isteklerini ve beklentilerini konuşma yolu ile iletirler . Yalnız her konuşma da bireyler ve toplum üzerinde etki uyandırmaz . İnsanları etkileyici nitelikte bir konuşma yapmak için belirli şartların oluşması gerekir . Bu şartları şöyle sıralayabilir :

- Konuşmacı konuştuğu konu ile ilgili gerekli bilgilere sahip olmalıdır . Yani insanlar bir konu üzerinde konuşan kişiyi dinlerken , konuşmacının konuyu iyi bildiğini hissettirmesini beklerler .

- İyi bir konuşmacı yani toplumu etkileyebilecek bir konuşmacı sözleri ile etkili olduğu kadar duruşuyla da etkili olmalıdır . Yani konuşurken vücut dili ile verdiği mesajlar insanlar üzerinde en az konuşması kadar büyük etki yaratır .

- İyi ve etkili konuşmanın belki de en önemli özelliği davranışa dönüşmesidir . Yani dinleyenler konuşan kişinin söyledikleri ile günlük hayattaki tavırları arasında bir tutarlılık olmasını beklerler .


    Konuşmacı yukarıda belirttiğimiz temel kurallara uygun bir konuşma yaptığında insanlar üzerinde çok büyük etki uyandırırlar . Etkili bir konuşma milyonlarca insanı bir anda aynı hedef doğrultusunda harekete geçirebilir . Hatırlayın orduda hafif bir tedirginlik gördüğünde Fatih Sultan Mehmet atını denize doğru sürmüştü ve " Ya ben İstanbul'u alırım ya da İstanbul beni ! " demişti . İşte bu konuşma orduyu yeniden coşturmaya yetmişti . İyi bir konuşma insanları ikna ettiğinde konuşan kişiye yüz binlerce silah ve mermiden daha büyük bir güç sağlar . Unutmayın tarihteki bütün büyük adamların en büyük gücü silah değil söz olmuştur . 

Yapay Dil Nedir ? Yapay Dillerin Ortaya Çıkışı

Yapay Dil Nedir ?

İngilizce , Türkçe , Fransızca gibi diller tarihin akışı içerisinde doğal olarak evrimleşip gelmiştir . Ancak bazı diller grameri , kelimeleri vb. bir dile ait özellikleri tamamen insan eli ile yani yapay olarak oluşturulmuştur .

Bazı yapay dil örnekleri ve özellikleri şunlardır :

1 .Esperanto : Polonyalı bir göz doktoru olan Ludwik Lejzer Zamenhof tarafından 1887 yılında oluşturulan bir yapay dildir . Zamenhof Fundamento de Esperanto adlı kitabına 1905 yılında bu dilin kuralları ve yapısı hakkında bilgiler vermiştir .
Zamenhof bu dili oluşturmasının gerekçesi olarak herkesin farklı farklı diller konuşmasını ve bu durumun insanlar arasında iletişimi zorlaştırmasını göstermektedir . Günümüzde en çok tanınan ve konuşulan yapay dil olmasına karşın dünya dili olma hedefini gerçekleştirmemiştir .

2. Baleybelen : Muhyi-i Gülşeni tarafından Osmanlı'da ortak bir kültür dili oluşturmak ve itikadi bilgileri halktan gizlemek amacıyla 1574 yılında kurgulanan dünyanın ilk yapay dili olma özelliğine sahip olan dildir .
Bu dil ile Muhyi iki yüz eser yazmıştır . Öğrencileri bu dili Muhyi'den sonra devam ettirmeye çalışsa da bu dil Muhyi'nin ölümünden sonra kullanılmamaya başlamıştır . Bu dil ile yazılan eserlerden yalnızca birkaç tanesi günümüze kadar gelebilmiştir .

3. İdo Dili : 1907 yılında değişik dilleri konuşan insanların kolay anlaşabilmeleri için kurgulanmıştır .  Gramer ve yapı bakımından ilk yapay dillerden Esperantoya benzer . Bu dil esperantoda değişiklikler yapılmasını talep edenler olması üzerine ortaya çıkmıştır . Bu yüzden Esperanto bilenlerin İdoyu çözmekte fazla zorlanmadıkları düşünülmektedir .

Panel Nedir ? Özellikleri Nelerdir ?

Özet :Bir panel programında başkan, katılımcı ve dinleyicilerin nelere dikkat etmeleri gerekir?

Panel Nedir ?

Bir konunun birkaç kişi tarafından , dinleyiciler huzurunda  karara varmadan , sohbet  havası içinde, farklı  yönleriyle ortaya konmasına ve türlü görüşlerin , eğilimlerin ortaya çıkarılmasına panel adı verilmektedir .  

Panelde bir başkan olur . Başkan konuşmacıların ortasında bulunur  . Konuşma yapacak olanlar bir masanın etrafına otururlar  . Panelde 3 - 6 arasında konuşmacı yer alır  . Küçük bir salonda ve az sayıda dinleyici önünde yapılan panellerde genellikle mikrofon kullanılmaz   . Fakat geniş bir salonda ve kalabalık bir dinleyici kitlesi önünde yapılan panellerde mikrofon kullanmak gerekir .
Panelde konuşmacıların sözlerinin bitmesinin ardından dinleyiciler konuşmacılara sorular sorabilir  . Panel konularına birkaç örnek şu şekilde verilebilir :
Trafik yoğunluğu nasıl önlenebilir ? Öğretimde notla değerlendirme olmasa eğitim gerçekleşebilir mi ? Okuldan uzaklaşmaya sebep olan etmenler ne olabilir ?

Panelde katılımcıların ( konuşmacıların ) dikkat etmesi gerekenler nelerdir ?

- Konuşmacı kıyafeti ve tavırlarıyla konuya hakim olduğu izlenimi vermeli ve ciddi görünmelidir .
- Konuşma esnasında elbiseleriyle uğraşma , sürekli mikrofonu düzeltme gibi dikkat dağıtıcı hareketlerden kaçınmalıdır .
- " Başınızı ağrıtacağım , biraz heyecanlıyım vb. " konuşmasının etkisini azaltacak sözlerden uzak durmalıdır .

Panelde başkanın dikkat etmesi gerekenler nelerdir ?

- Başkan tartışılacak konuyu ortaya koymalı ve iyi bir giriş yapmalıdır .
-  Konuşmacılara sırasıyla söz hakkı tanımalıdır .
- Panelin bitiminde konuyu toparlayabilmelidir .
- Şartlar müsait olduğunda dinleyenler soru sorma hakkı tanıyabilmelidir .
- Konuşma yapacak olanlara rahat bir konuşma ortamı hazırlamalıdır .

Panelde dinleyicilerin dikkat etmesi gerekenler nelerdir ?

- Dinleyiciler konuşmacıların dikkatini dağıtıcı hareketler yapmaktan kaçınmalıdır .
- Soru bölümüne geçilmeden önce soru sormak gibi bir girişimde bulunmamalıdır.
- Konuşmacılara sorulan sorular açık ve net olmalıdır .
- Sorulan sorular özel olmamalı konuyla ilgili olmalıdır .