Sözcüğe Mecaz Anlam Kazandırma Yolları
Bir kelimeye mecaz anlam kazandırma
yollarına geçmeden önce kısaca mecaz anlamı tanımlayalım :
Mecaz Anlam , bir sözcüğün gerçek
anlamından tamamen uzaklaşarak kazandığı yeni anlamdır .
Örnek :
- Bu sene kış çok soğuk
olacak ( gerçek anlam )
- Tanıştığımızdan beri ilk kez bu
kadar soğuk
davrandı . ( mecaz anlam )
Bir sözcüğe mecaz anlam kazandırma yolları şunlardır :
1. Somutlama : Soyut anlamlı bir kelimeye somut
anlam yüklemeye denir . Somutlamanın amacı anlatılmak istenenin daha kolay
anlaşılmasını sağlamaktır .
Örnekler :
- Ülkemiz karanlık günlerin eşiğinden döndü .
( bu cümlede "kötü" soyut kavramı "karanlık" somut kelimesi
ile anlatılmaya çalışılmıştır . )
- Bu sözler yüreğimde yara açtı . (
"acı, üzüntü" kavramı "yara" kelimesi ile somutlaştırılmıştır.
)
2. Doğadan İnsana Aktarma : Doğaya has
özelliklerin insanlar için kullanılmasıdır .
Örnek :
- Bu zamana kadar aramadığını
duyunca bir anda köpürdü . ( "köpür- " kelimesi sinirlenmek"
anlamında kullanılmıştır . )
- Etrafındaki insanlara sert sözler
söylüyordu .
3. Doğadan Doğaya Aktarma : Tabiatta bir varlığa ait bir
özelliğin başka bir varlığa aktarılmasına denir .
Örnek :
- Bahçedeki kayısı ağaçlarının
tomurcukları erken patladı . ( doğadaki gürültülü ses anlamına gelen
"patla-" fiili "ağaçların çiçak açmaya başlaması" anlamında
kullanılmıştır .
4. Duyular Arası Aktarım : Bir duyu ile ilgili
kelimenin başka bir duyuyu ifade edecek şekilde kullanılmasıdır .
Örnekler :
- Çok yumuşak bir ses tonu vardı .(
Dokunma duyusu ile ilgili olan "yumuşak" kelimesi "işitmek"
duyusu ile ilgili kullanılmıştır . )
- Arabası ile keskin bir manevra
yaptı . ( dokunma duyusu ile ilgili olan "keskin" kelimesi görme
duyusu ile ilgili olarak kullanılmıştır . )
5. Ad Aktarması ( Mecaz-ı Mürsel ) : Benzetme amacı olmaksızın
bir sözcüğü başka bir sözcüğün yerine kullanmaktır . parça-bütün , iç-dış,
eser-yazar vb. Şekillerde olabilir .
Örnek :
- İki tabak yedi . ( tabak kelimesi
, tabağın içindekiler anlamında kullanılmıştır . )
- Moskova , yaşananlardan
rahatsızlık duyuyor . ( Moskova kelimesi ile Rus devleti kastedilmiştir . )
