alıcıyı harekete geçirme işlevi nedir etiketine sahip kayıtlar gösteriliyor. Tüm kayıtları göster
alıcıyı harekete geçirme işlevi nedir etiketine sahip kayıtlar gösteriliyor. Tüm kayıtları göster

Dilin İşlevleri Nelerdir ?

Dilin İşlevleri Nelerdir ?

Duyguları harekete geçirmek için şiir yazan bir şair ile bir konu hakkında bizlere bilgilendirici bir makale yazan yazar dili farklı işlevlerde kullanmaktadır .Bir yazar ya da şair kelimelere mecaz anlamlar vererek öznel bir dünya kurarken , bilim adamları ise nesnel bir anlatımla , bilimsel bir üslup kullanmaya çalışır . Kısacası yazacağımız tür , yazış amacımız vb. sebeplere bağlı olarak dili farklı işlevlerde kullanırız . Dilin işlevleri şu şekildedir :

1. Göndergesel İşlev : En kısa tanımı ile dilin " bilgi verme " amacıyla kullanılmasıdır diyebiliriz . Nesnel bir anlatımla bilgilerin aktarılmasıdır . Göndergesel işlev ders kitapları , ansiklopediler , bilimsel metinler vb. eserlerde kullanılır .
Örnek : Dünya, Güneş Sistemi içersinde Güneş'e yakınlık bakımından üçüncü sırada yer alan gezegendir . Güneş Sistemi içersindeki gezegenler arasında büyüklük olarak beşinci sırada yer almaktadır . Mevcut bilgiler ışığında üzerinde yaşam olduğu bilinen tek gezegen Dünya'dır .
Yukarıdaki parçada dünya ile ilgili bilgiler nesnel bir anlatımla sunulmuş , duygulara yer verilmemiştir . Yani dil göndergesel işlevi ile kullanılmıştır .


2. Heyecana Bağlı İşlev : Kaynak yani gönderici iletisini duygu ve heyecanlarını aktarmak üzere oluşturmuşsa dili heyecana bağlı işlevde kullanmıştır . Dilin bu işlevinde duygular ve öznellik ön plandadır . Duygusal şiirler , özel mektuplar , nutuklar vb. metinlerde dil heyecana bağlı işlevde kullanılmıştır .
Örnek :
Sana gitme demeyeceğim,
Ama gitme, Lavinia.
Adını gizleyeceğim
Sen de bilme, Lavinia

     Özdemir Asaf

3. Şiirsel ( Sanatsal ) İşlev : Şiirsel işlevde iletinin iletisi kendindedir . Bu işlevde ileti bir anlam oluşturmaktan öte alıcı da farklı çağrışımlar uyandırmaktadır . Şiirsel işlevin kullanıldığı iletilerde kelimeler imge olarak kullanılır , edebi sanatlar , mecazlar ön plandadır .

Örnek :
MERDİVEN
Ağır, ağır çıkacaksın bu merdivenlerden,
Eteklerinde güneş rengi bir yığın yaprak,
Ve bir zaman bakacaksın semâya ağlayarak...

Sular sarardı... yüzün perde perde solmakta,
Kızıl havâları seyret ki akşam olmakta...

                  Ahmet Haşim
4. Alıcıyı Harekete Geçirme İşlevi : Dilin alıcıyı harekete geçirme işlevinde amaç alıcıda istenilen davranışı ortaya çıkarmak ya da bir davranışı değiştirmektir . Siyasi söylevlerde , ilanlarda ve reklamlarda bu dil kullanılır .

Örnek : Sususluğunuzu hissedin ve hemen en yakın markete gidin .

5. Dil Ötesi İşlev : Dilin özellikleri ile ilgili bilgi vermek amacıyla kaleme alınan metinlerde dil , dil ötesi işlevde kullanılmış olur . Bu tür metinlerde dili açıklamak ve dil ile ilgili bilgiler vermek amacı  vardır .

Örnek : Fiiller , eylemleri anlatan sözcüklerdir . Anlam olarak fiiller iş , oluş  ve durum fiilleri olmak üzere üçe ayrılır .

6. Kanalı Kontrol İşlevi : İletişim esnasında karşıdaki alıcının iletilecek olan mesajı anlayıp anlamayacak durumda olduğunu kontrol etmek maksadıyla dilin kullanılmasıdır .

Örnek : Bir öğretmenin ders anlatırken arada bir anlatımı kesmesi ve " anlatabiliyormuyum , anlıyor musunuz ? vb . " sorular sorması kanalı kontrol işlevine örnek olarak gösterilebilir .