Kalıplaşmış Cümle Yapıları

Kalıplaşmış Cümle Yapıları

     Deyim ve atasözlerinde olduğu gibi zaman içerisinde belli bir kalıba girmiş olan değişmeyen ve genelde mecaz anlamlı kelimelerden kurulan cümle yapılarına "kalıplaşmış cümleler" denilmektedir.

     Kalıplaşmış olmalarına rağmen deyim ya da atasözü olarak adlandırılamazlar. Örneğin; hastalık ya da kaza atlatmış birine söylemiş olduğumuz "Geçmiş olsun" sözü kalıplaşmış bir ifade olmasına rağmen atasözü ya da deyim değildir.

     Kaynaklarda karşımıza çok çıkmasa bile çeşitli sınavlarda soru olarak karşımıza çıkabilmektedir. Mesela soruda evden çıkan biri resmedilip evde kalan kişinin gidene hangisini demesi uygun olur ya da uygun olmaz şeklinde sorular sorulabilmektedir.

     Kalıplaşmış ifadelerin önemli bir özelliği de çok fazla söz kullanmaya gerek kalmadan duygu ya da düşüncelerimizi en net bir şekilde ifade etmemizi sağlamalarıdır.

     Kalıplaşmış ifadeler yapı olarak tek sözcükten (aferin, bravo vb.), sözcük grubundan ( Allah Allah, tövbe tövbe vb. ) ya da cümleden ( güle güle git, her işte bir hayır vardır vb. ) oluşabilir.

     Kalıplaşmış ifadelerin şu şekillerde gruplandırarak örnekler verebiliriz 

- Selamlaşma bildirenler : Günaydın, merhaba, iyi günler, hayırlı akşamlar, iyi geceler vb.

- İyi dilek, temenni ve dua bildirenler : Allah razı olsun, doğum günün kutlu olsun, Allah ne muradın varsa versin, iyi tatiller, Allah kavuştursun, Allah bereket versin vb.

- Ayrılırken söylenenler : Hoşça kal, görüşürüz, Allah'a ısmarladık, kendine iyi bak, elveda, iyi yolculuklar vb.

- Teşekkür, minnet bildirenler : Elinize sağlık, zahmet oldu, teşekkür ederim vb.

- Dini inançlar yansıtanlar : Allah bilir, kadere meydan okunmaz, Allah kerimdir vb.

- Kabul ya da reddetme bildirenler : Baş üstüne, emredersiniz, eyvallah, hay hay, maalesef vb.

- Küfür, Beddua Bildirenler : Allah belasını versin, lanet olsun, Allah cezasını versin vb.

- Eleştiri, uyarı, tehdit bildirenler : Benden günah gitti, dikkatli ol, benden söylemesi, ben sana gösteririm, gelsin göreyim vb.

- Soru-cevap şeklinde olanlar : Merhumu nasıl bilirdiniz ?, hemşehrim memleket nere ?, eşiniz olarak kabul ediyor musunuz ? vb. )

- Genel bir düşünce ya da duygu bildirenler : Her şey olacağına varır, korkunun ecele faydası yoktur, tarih tekerrürden ibarettir vb.

- Özür dileme ifade edenler : Kusura bakma, özür dilerim af edersiniz, pardon vb.

- Ödüllendirme ifade edenler : Su gibi aziz ol, berhudar ol, aferin vb.

- Töre ve gelenekleri yansıtanlar : Küçüklerin gözlerinden öperim, ellerinizden öperim, elçiye zeval olmaz vb.

- Karşıdaki kişiyi yüceltme bildirenler : Senden iyi olmasın, rica ederim, sözünüzü balla kestim vb.

- Duygusal tepkileri ifade edenler : Allah aşkına, güleriz ağlanacak halimize, güler misin ağlar mısın ? vb.

- Batıl inançları bildirenler : elemtere fiş kem gözlere şiş, şeytan kulağına kurşun, iyi saatte olsunlar vb.

- Bir istek bildirenler : Bana müsade, saatiniz var mı?, ateşiniz var mı? vb. 

KALIPLAŞMIŞ CÜMLE YAPILARI İLE İLGİLİ TEST