Cumhuriyet’in
İlanı 6. Sınıf Dinleme Metni, Soruları ve Cevapları
Mustafa Kemal Paşa, daha
Erzurum Kongresi sırasında, zaferden sonra hükümet şeklinin cumhuriyet
olacağını söylemişti. 23 Nisan 1920'den beri Türkiye'yi idare eden Türkiye
Büyük Millet Meclisi Hükümeti, millî egemenlik esasına dayanıyordu. Bu, adı
konulmamış bir cumhuriyet yönetimiydi. 20 Ocak 1921 tarihli anayasada
"Hâkimiyet kayıtsız şartsız milletindir." deniliyordu. Bu, yeni
rejimin ilân edilmemiş bir cumhuriyet olduğunu gösteriyordu. Cumhuriyetin
ilânının önündeki en büyük engel saltanattı. 1 Kasım 1922'de saltanatın kaldırılmasıyla
bu engel aşıldı.
Millî Mücadele'nin zaferle sonuçlanmasında tarihî bir görev yapan
birinci dönem TBMM üyeleri, yeni seçim kararı alarak dağıldı (l Nisan 1923).
Yeni seçimlerin yapılmasından sonra TBMM ikinci dönem çalışmalarına başladı.
Yeni kurulan meclis, Lozan Barış Antlaşması'nı onayladı. Böylece millî
bağımsızlık tam olarak gerçekleşmiş oldu.
23 Nisan 1920'de Türkiye Büyük
Millet Meclisi açıldığı sırada yeni Türk devletinin adı henüz konulmamıştı.
Hükümet, Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti adını taşıyor, meclis başkanı
hükümet başkanlığı da yapıyordu. Bu sistem içinde devlet başkanlığı boş
görünüyordu. Şimdi, yürürlükte olan siyasî rejime uygun devlet şeklini bulmak
zorunlu hâle gelmişti. Millî Mücadele Dönemi'ndeki, olağanüstü şartların bir
ürünü olan meclis hükümeti sistemi de artık işlemez olmuştu. Bu sistemde,
Bakanlar Kurulunun her üyesi için ayrı ayrı oylama yapılırdı. Bu durum ise
hükümet kurulmasını zorlaştırıyordu. 25 Ekim 1923'te hükümetin istifasıyla
bir bunalım ortaya çıktı. Bu olay Mustafa Kemal Paşaya, cumhuriyeti ilân etmek
için beklediği fırsatı verdi. 28 Ekim 1923 akşamına kadar hükümetin
kurulamaması üzerine, Mustafa Kemal Paşa, Çankaya Köşkü'nde arkadaşlarına
"Yarın cumhuriyeti ilân edeceğiz." diyerek fikrini açıkladı. O gece
İsmet Paşa ile birlikte 1921 Anayasası'nın bazı maddelerini değiştiren kanun
tasarısını hazırladı. "Türkiye Devleti'nin hükümet şekli
cumhuriyettir." hükmünün yer aldığı tasarı üzerinde TBMM'de yapılan
konuşmalardan sonra cumhuriyetin ilânı kabul edildi. "Yaşasın
cumhuriyet!" sesleri arasında alkışlarla cumhuriyet ilân edildi (29 Ekim
1923).
Bundan sonra cumhurbaşkanlığı seçimine geçildi.
Yapılan gizli oylamada 158 milletvekilinin tamamının oyunu alan Gazi Mustafa Kemal Paşa, TBMM tarafından yeni Türk devletinin ilk cumhurbaşkanı seçildi. Bunun üzerine kürsüye gelen Mustafa Kemal, yaptığı konuşmasını "Türkiye Cumhuriyeti mesut, başarılı ve muzaffer olacaktır." sözü ile bitirdi. Böylece devletin adı ve rejimiyle ilgili tartışmalara son verildi.Devlet başkanlığı konusu çözüme kavuştu. Hükümetin kurulma şekli yeniden düzenlendi. Buna göre; cumhurbaşkanı başbakanı atayacak, başbakan da bakanlarını seçip cumhurbaşkanının onayına sunacaktı. Bu uygulamayla, meclis hükümeti sistemi yerine parlamenter rejime geçilmiş oldu. İlk hükümeti kurmakla İsmet Paşa görevlendirilmişti. Böylece Türk Milleti'nin tarihinde yeni bir devir açılıyordu. Türk milletinin yapısına en uygun idare şekli olan cumhuriyet rejimine sahip çıkmak ve onu yaşatmak, hepimizin başlıca vatandaşlık görevidir.
Sorular ve cevaplar
1) Mustafa Kemal hangi kongre
sırasında hükümet şeklinin cumhuriyet olacağını söylemişti?
cevap: Erzurum Kongresi
2) Cumhuriyet’in ilanındaki en
büyük engel neydi?
cevap: Saltanattı.
3)
Türkiye Büyük Millet Meclisi ne zaman açılmıştır?
cevap: 23 Nisan 1920
4)
Yeni kurulan meclisin imzaladığı antlaşmanın adı nedir?
cevap: Lozan Barış Antlaşması
5) Hükümet ne zaman istifa
etmiştir?
cevap: 25 Ekim 1923
6) Mustafa Kemal ne zaman “Yarın
cumhuriyeti ilan edeceğiz.” demiştir?
cevap: 28 Ekim 1923 tarihinde.
7) Cumhuriyet ne zaman ilan
edilmiştir?
cevap: 29 Ekim 1923
8)
Yeni Türk Devleti’nin ilk cumhurbaşkanı kimdir?
cevap: Mustafa Kemal Paşa
9) İlk hükümeti kurma görevini kim
üstlenmiştir?
cevap: İsmet Paşa
cevap: Parlementer sisteme
geçilmiştir.
Cevap: Cumhuriyet
12) 20 Ocak 1921 tarihli anayasada ne deniliyordu?
cevap:20 Ocak 1921 tarihli anayasada "Hâkimiyet kayıtsız şartsız milletindir." deniliyordu.
0 Comments:
Yorum Gönder
Deneme