Sözcükte Anlam İle İlgili Püf Noktaları

Sözcükte Anlam İle İlgili Püf Noktaları

Sözcükte anlam ile ilgili olarak dikkat edilmesi gereken en önemli noktalar şunlardır:

- Bilim, sanat, spor, edebiyat ya da herhangi bir meslek dalının adı terim değildir, o alanlara ilgili olarak kullanılan kavramlar terimdir .

Örnek 1 : "Türkçe" kelimesi terim değil , Türkçe dersi içerisindeki "isim, sıfat, zamir, zarf, edat, bağlaç vb." kelimeler terimdir.

Örnek 2 : "Coğrafya" kelimesi terim değil, coğrafya içerisindeki " dağ, boğaz, plato, ova vb. " kelimeler terimdir .

- Bazı kelimeler somut anlam taşımasına rağmen cümle içerisinde kullanım şekline göre soyut anlam taşıyabilir .

Örnek 1 : " yürek " kelimesi kalp anlamına gelir ve somut anlam taşır . Ancak bu kelimeyi cümle içerisinde "yürekli insan" şeklinde kullanırsak "yürekli" kelimesi cesaret anlamına gelir . Yani soyutlaşmış olur . Duyu organlarımızın herhangi biri ile algılayabildiğimiz kavramları karşılayan kelimelerin somut, duyu organlarımızın hiçbiri ile algılayamadığımız kavramları karşılayan kelimelerin soyut olduğunu unutmayalım .

- Bazı sözcükler ise soyut iken somut anlam kazanabilmektedir .

Örnek 1 : "Sevgi" kelimesi soyut anlamlıdır ancak "Sevgi öğretmeni çok seviyorum ." cümlesinde kişi adı olarak kullanıldığı için somutlaşmıştır .

Örnek 2 : "Neşe" kelimesi soyut anlamlıdır fakat "Neşe en iyi arkadaşımdır ." cümlesinde kişi adı olarak kullanılmış yani somutlaşmıştır .

- Yakın anlamlı sözcüklerle eş anlamlı sözcükleri birbirine karıştırmamak gerekir . eş anlamlı kelimeler birbirinin yerine kullanıldığında anlamda hiçbir bozulma olmaz ama yakın anlamlı kelimeler anlam olarak birbirine benzese de aynı değildir bu yüzden birbirinin yerine kullanıldığında anlamda farklılık oluşur .

Örnek : "yalan ve yanlış" kelimeleri birbirine benzer ama eş anlamlı değil yakın anlamlıdır. Çünkü her ikisinin sonucu da olumsuz olmasına rağmen yalanda kasıtlı bir durum varken yanlışta istemeden yapılan bir hata söz konusudur .

- Bir sözcüğün zıt anlamlısı ile olumsuzu birbirinden farklıdır . Bu ikisini karıştırmamak gerekir. Türkçede olumsuz kelime fiil ise -ma/-me eki ile kelime isim ise -sız/-siz eki ile yapılır .

Örnek : Aşağıdaki tabloda kelimelerin zıttı ve olumsuzuna dikkat edelim .

Kelime	Olumsuzu	Zıttı
Gel-	Gel-me-	Git-
Tatlı	Tat-sız	Acı

- Bir kelimenin mecaz kullanımı o kelimenin sesteşi olmaz .

Örnek :

- Hava çok sıcak .

- Sıcak bir gülümsemesi var .

Yukarıdaki cümlelerde "sıcak" kelimesi hem gerçek hem mecaz anlamda kullanılmıştır . Kelimelerin sesteş olması aralarında hiçbir anlam ilişkisi bulunmaması gerekir. Ama bu kelimeler arasında gerçek-mecaz ilişkisi vardır .

- Kelimelerin zıt anlamlı olabilmeleri için cümledeki anlamlarına dikkat etmek gerekir . Yani iki kelimenin de cümlede gerçek anlamda kullanılması ya da iki kelimenin de cümlede mecaz anlamda kullanılması gerekir .

Örnek :

- Kara kedi

- Beyaz elbise

( Bu örneklerdeki "kara" ve "beyaz" kelimeleri zıt anlamlıdır. Çünkü her ikisi de renk anlamında kullanılmıştır. )

- Kara günler

- Beyaz araba

( Bu cümlelerde " kara " ve " beyaz "  kelimeleri zıt anlamlı değildir . Çünkü kara günler kötü günler anlamındadır ve mecazdır . Yani kötü ve beyaz kelimeleri zıt anlamlı değildir .)

- Bazı sözcükler yazılış olarak aynı olmasına rağmen söylenişleri farklı olduğu için sesteş değillerdir . Bu söyleniş farklılığı kelimenin uzun okunan ünlülerden oluşmasından kaynaklanır .

Örnek : Hala ve hâlâ kelimeleri aynı yazılmasına rağmen okunuşları farklıdır . Bu yüzden sesteş değillerdir .

- Yansıma sözcükler işitme duyusu ile alakalıdır . Bazı sözcükler yansıma sözcüklere benzemelerine rağmen işitme duyusu ile alakalı olmadığı için yansıma sözcük olarak sayılmazlar .

Örnek : " vızıltı " kelimesi işitme duyusu ile ilgili olduğu için yansıma sözcüktür ancak " ışıltı " kelimesi görme duyusu ile alakalı olduğu için yansıma sözcük değildir .

- Bazı kelimeler yansıma sözcüklere benzeyebilir . ancak bu tür kelimeler doğa taklidi olmadığı için yansıma sözcük değildir .

Örnekler :

- Kuşlar ötüyordu . ( yansıma değildir . )

- Atların kişnemesi duyuluyordu . ( yansıma değil )

- Eşeklerin anırması duyuluyordu . ( yansıma değil ) 

Sözcükte Anlam İle İlgili Test