1. Büyük Ünlü Uyumu
2. Yabancı dillerden dilimize girmiş bazı kelimeler büyük ünlü uyumu kuralına uymaz. ( Otomobil, televizyon, kilim gibi…)
Diğer adına kalınlık-incelik uyumu da denir. Bu kurala göre Türkçe bir kelimenin ilk ünlüsü kalın ise diğerleri de kalın, ilk ünlü ince ise diğerleri de ince olmalıdır.
A, I, O, U → A, I, O, U
E, İ, Ö, Ü → E, İ, Ö, Ü
Örnekler : Kapıcılık, eğitimsizlik, korkusuz, ilgili, gözlükçülük
Not : Büyük ünlü uyumu ile ilgili olarak bilinmesi gereken bazı özellikler vardır.
1. Bazı Türkçe kelimeler zaman içerisinde meydana gelen değişikliklerle Türkçe olduğu halde büyük ünlü uyumuna uymamaktadır. ( Anne kelimesi uymaz ama bu kelimenin aslı anadır. Elma kelimesi uymaz ama bu kelimenin aslı almadır.)
2. Yabancı dillerden dilimize girmiş bazı kelimeler büyük ünlü uyumu kuralına uymaz. ( Otomobil, televizyon, kilim gibi…)
3. Tek heceli ve birleşik sözcükler büyük ünlü uyumu kuralının dışındadır. ( Altınyayla, Türk ve ev gibi…)
4. Bazı ekler bu kurala aykırıdır. ( -ki, -ken, -leyin, -yor, - (i)mtrak, -gil )
2. Küçük Ünlü Uyumu :
Diğer adına düzlük-yuvarlak uyumu denilen bu kuralın iki boyutu vardır.
a. Bir kelimenin ilk ünlü harfi düz ise diğer ünlülerde düz olmalıdır.
A, E, I, İ → A, E, I, İ ( Parasızlık, geçim, açık )
b. Bir kelimenin ilk ünlü harfi yuvarlak ise daha sonrakiler ya düz geniş ya da dar yuvarlak olmalıdır.
O, Ö, U, Ü den sonra ya (A, E) ya da (U, Ü) gelir. ( Umutlar, kolaylık )
Not : Büyük ünlü uyumuna uymayan bir kelime küçük ünlü uyumuna da uymaz .
Not : Bu kural gereği Türkçe bir kelimeden ilk heceden sonra (O, Ö) bulunmaz.
Not : Büyük ünlü uyumuna uymayan bir kelime küçük ünlü uyumuna da uymaz .
Not : Bu kural gereği Türkçe bir kelimeden ilk heceden sonra (O, Ö) bulunmaz.
