Roman yaşanmış bir gerçek olayı ya da yaşanmamış
olsa yaşanabilme ihtimali olan bir olayı ( kurmaca ) anlatan, olayı yer ,
zaman ve kahramanlara bağlı olarak
anlatan uzun edebi türdür . "Roman" kelime anlamı olarak Roma İmparatorluğu
içerisinde yer alan halkların kullandıkları bozuk Latinceye verilen addır . İlk
zamanlarda bozulmuş latince ile yazılan halk hikayelerine verilen ad olan roman
zamanla edebi bir türün adı haline gelmiştir .
Romanlar uzun olmaları sebebiyle şahıs kadrosu kalabalıktır
ve olaylar birden fazladır . Roman kahramanları gerçek hayatta var olsa bile
yazarın hayal gücü ile de şekillenir ve farklı özellikler katılır . Bu yüzden
romanlar gerçek hayatın bire bir yansıması olmaktan ziyade gerçek hayatın yazarın
bakış açısındaki yansımasıdır . Romanın özelliklerini maddeler halinde şu
şekilde sıralayabiliriz :
- Okuyucunun ilgisini canlı tutacak düzeyde merak
unsurları içerir .
- Günlük yaşamda karşılaşılan ya da karşılaşılma
ihtimali olan olaylar anlatılır .
- Romanlarda birden fazla olay bir ana olaya bağlı
olarak anlatılır .
- Romandaki olaylar ya da kişiler gerçek yaşamın
aynısı değil yazarın penceresinden yansıması şeklindedir .
- Romanların anlatımında birinci şahısın ağzından
anlatım kullanılabileceği gibi üçüncü şahsın ağzından anlatım da kullanılabilir
.
- Romanlarda kişi sayısı fazladır .
Roman
türünün ilk yazarı olarak Fransız Rabelais kabul edilir . Bir tür olarak ilk
başarılı roman olarak ise Cervantes ' in " Donkişot " romanı kabul
edilmektedir .
Türk
Edebiyatında Tanzimat Dönemi'ne kadar roman türü yoktu. Romanın yerini uzun
halk hikayeleri, mesneviler vb. türler tutuyordu. Tanzimat edebiyatında Yusuf
Kamil Paşa'nın Fenelon'dan çevirdiği "Telemak" adlı eser ilk çeviri
roman kabul edilir . Şemseddin
Sami’nin yazdığı ‘Taaşşuk-ı Talat-ı Fitnat” isimli eser ilk yerli roman kabul edilir.
Not : Düşündürme amacı olmadan yalnızca okuyucuyu
eğlendirmek maksadı ile yazılan romanlara " yığın romanı " adı
verilmektedir .
Not : Roman ve hikaye arasındaki en bariz fark
hikayelerin kısa olması romanların ise uzun olmasıdır. Elbette kahramanlar ve
olay açısından da başka farklar bulunmaktadır .
Romanın Ögeleri :
- Olay : Romanda olay ana olay ve bu olayı
destekleyen yardımcı olaylar şeklindedir .
- Kahramanlar : Çoğu romanda geniş bir şahıs kadrosu
vardır . Roman kişileri "tip" ve "karakter " olarak iki
kısma ayrılır. Tip, birçok insanda bulunan ortak özellikleri yansıtan
kahramanlardır . Sevecen olmak , alıngan olmak , açgözlü olmak gibi . Karakter
ise kendine has özellikleri olan bir yönleri ile sivriltilmemiş kahramanlardır
.
- Yer : Romanda çevre olayların gerçekleştiği
mekanlardır . Romanda mekanlar fazladır ve mekanlar detaylı bir biçimde
anlatılır .
- Zaman : Olayların geçtiği zaman dilimidir.
Genellikle "-di"li geçmiş aman kullanılır .
- Fikir : Çoğu romanda kahramanların yaşadığı
olaylar ve duygu dünyaları okuyucuya bir düşünceyi anlatmak için kurgulanmıştır
.
- Dil ve Anlatım : Romanlarda birinci şahsın
ağzından anlatım kullanılabildiği gibi üçüncü şahsın ağzından anlatım da
kullanılır .
Not : Romanların tarihi roman, macera romanı,
polisiye roman, sosyal roman vb. türleri vardır .