1.
Eş Anlamlı Cümleler :
Kelimeler farklı olmasına rağmen aynı konuyu işleyen
cümlelere eş anlamlı cümleler denir. Bu cümlelerde aynı düşünce farklı
kelimeler kullanılarak ifade edilir. Sınavlarda bu tür cümlelerden biri öncül
olarak verilir ve şıklardan hangisinin öncülde verilen cümle ile aynı anlama
geldiği sorulur.
Örnek
:
1.
cümle : Sanatçı içinde yaşadığı toplumun değerlerini
yansıtmalıdır.
2.
cümle : Sanat eserleri meydana getiren kişiler parçası
oldukları toplumun değerlerini işlemelidir.
Yukarıdaki iki cümlede
"sanatçının topluma duyarlı olması gerektiğini" farklı kelimelerle
ifade eder.
2.
Yakın Anlamlı Cümleler :
Birbirleri ile birebir aynı anlama gelmemekle
beraber yakın düşünceleri ifade eden cümlelere yakın anlamlı cümleler denir.
Örnek
:
1.
cümle : Şiirin kalitelisi ilk okunuşta kendisini ele vermez.
2.
cümle : Kaliteli bir şiiri her okuduğumuzda farklı anlamlar
çıkarırız.
Yukarıdaki cümleler birebir aynı anlama gelmeseler de her ikisinde de
kaliteli şiirin düşünme gerektirdiği anlamı vardır.
3.
Karşıt Anlamlı Cümleler :
Anlamca birbiri ile karşıt düşünceleri ifade eden
cümlelere denir. İki cümle arasındaki düşünceler birbirini çürütüyorsa, iki
cümlenin anlamı birbiri ile çelişiyorsa bu cümleler karşıt anlamlıdır.
Örnek
:
1.
cümle : Bir edebi eserde en önemli kaygı sanat olmalıdır.
2.
cümle : Toplum için
yazılmamış bir edebi eserin sanatsal olması hiçbir anlam ifade etmez.
Yukarıdaki cümlelerden ilki edebiyatta sanatı savunurken ikincisi toplum
yararını savunur. Bu yüzden bu iki cümle birbiri ile karşıt anlam ifade eder.
4.
Sebep-Sonuç Cümleleri :
Cümlede yer alan yargılardan biri sonuç, diğeri ise
o yargının sebebi olan cümlelere sebep-sonuç cümleleri denir.
Örnekler
:
- Çok konuştuğu için kendini suçlu hissediyordu.
- Havalar soğuk olduğundan üzerini kalın
giyiniyordu.
- Onu karşısında görünce sevinçten ne yapacağını
şaşırdı.
- Yeni ev aldığı için biraz borcu vardı.
5.
Amaç-Sonuç Cümleleri :
Cümlelerdeki yargılardan birinin amaç diğerinin de o
amaca bağlı sonuç olduğu cümlelere amaç-sonuç cümleleri denilmektedir. Bir cümlenin
amaç-sonuç cümlesi olup olmadığını anlamak için temel yargıya "hangi
amaçla" sorusu yöneltilmelidir. "için" edatı hem amaç-sonuç hem
de sebep-sonuç anlamı kattığı için, için
yerine "amacıyla" getirilir cümle anlamlı olursa amaç-sonuç cümlesi
olur.
Örnekler
:
- Ödevimi araştırmak için kütüphaneye gidiyorum.
- Arkadaşlarımla buluşmak üzere saat beşte çarşıya
gideceğim.
- Mutlu olmak için dostlarımıza ihtiyaç duyarız.
- Annesini görmeye memlekete gidecekmiş.
6.
Koşul (Şart) - Sonuç Cümleleri :
Bir olay ya da durumun gerçekleşmesinin başka bir
olay ya da durumun gerçekleşmesine bağlı olduğu cümlelerdir. Koşul-sonuç
cümleleri genellikle "-sa/-se" şart kipi ile kurulur.
Örnekler
:
- Havalar güzel giderse haftaya pikniğe gidebiliriz.
- Dersi dinledin mi konuyu anladın demektir.
- Uslu durursan beğendiğin oyuncağı alırım.
- Borçlarını ödemeden yeniden kredi çekemezsin.
