Belirtisiz Nesne ve Özne Nasıl Ayırt Edilir?

Özne ve belirtisiz nesnenin soruları benzerdir. Bu sebeple öğrenciler tarafından çokça karıştırılabilmektedir. Bu hataya düşmemek için cümle ögelerine ayrılırken önce özne bulunmalıdır. Özne bulunduktan sonra tekrar soru sorularak nesne bulunmalıdır. Şimdi örneklere geçmeden önce özne ve nesnenin sorularını hatırlayalım:

Özne : ne? Ve kim? Soruları ile bulunur. "ne" sorusu cansız varlıklar ve insan dışındaki varlıklar için "kim" sorusu ise insanlar için sorulur.

Belirtisiz Nesne : "Ne" sorusu ile bulunur. Şimdi örnekler üzerinde aradaki farkı ve ne yapmamız gerektiğini daha iyi açıklayabiliriz.

Örnekler :

- Ahmet verdiğim kartonlarla maket bir ev yaptı.

Bu cümlenin yüklemi "yaptı"dır. Önce yüklemi buluyorduk. "kim ya da ne" sorusunu soralım.

 Kim  yaptı : Ahmet. O zaman Ahmet öznedir. Daha sonra ikinci kez "ne" sorusunu soralım. 

Ahmet ne yaptı? Cevap : maket bir ev

Özneyi bulduktan sonra sorduğumuz ne sorusunun cevabı nesnedir. )



- Ağaç yıllarca sulanmadığı için yaprak döktü.

Bu cümlede yüklem "döktü"dür. Cümlede insan olmadığı için ne sorusunu soruyoruz.

- döken ne?

Cevap : ağaç (özne)

Daha sonra ikinci ne sorusunu soruyoruz.

- ağaç ne döktü?

Cevap : yaprak ( ikinci ne sorusunun cevabı nesnedir )

- Dün anne bana yeni bir elbise aldı.

Bu cümlede yüklem "aldı"dır. Özneyi bulmak için kim sorusunu soruyoruz.

- alan kim?

Cevap : annem (özne)

Özneyi bulduktan sonra ne sorusunu soruyoruz

- annem ne aldı?

Cevap : elbise ( nesne )




8. Sınıf Türkçe Dersi Destekleme ve Takviye Kurs Planı

- 8. Sınıf Türkçe Dersi Destekleme ve Takviye Kurs Planı
- 8. sınıf  Türkçe dersi için hazırlanmış olan hafta sonu kurs planı
- 2015-2016 TEOG hazırlık kurslarında kullanılacak yıllık plan
- TEOG hafta sonu kurs planı
- Yetiştirme kursları Türkçe ders planı


Haftasonu kurslarında 8. sınıf Türkçe için hazırlanmış olan kurs planını indirmek için aşağıdaki "Dosyayı İndir" linkine tıklayabilirsiniz.

Cümlenin Ögeleri İle İlgili Etkinlikler

Etkinlik 1 :

Aşağıdaki sorular cümledeki bazı öğeleri bulmaya yönelik olarak hazırlanmıştır. Sorulan sorulara cevap vererek sorunun hangi öğeyi bulmaya yönelik olduğunu söyleyin. Etkinliğin cevapları etkinliğin sonunda verilecektir.

1. Burada kimi bekliyorsun?
2. Çayın yanında ne istersin?
3. Tatilde nereye gideceksiniz?
4. Burada ne satılıyor?
5. Dışarıda yağmur mu yağıyor?
6. Kardeşin hangi okula gidiyor?
7. Yanındaki adama ne söyledin?
8. Bu işi ne zaman planlamışlar?
9. Yardımlar nereye gidiyor?
10. Bize geldin mi?
11. Mevsimlerden en çok hangisini seviyorsun?
12. Eve nasıl gidebilirim?
13. Manavdan ne alacaksın?
14. Bu kitabı nerden aldın?
15. Bugün okula gidecek misin?
16. Dünkü derste ne işlediniz?
17. Benim gelmeyeceğimi sana kim söyledi?
18. Bütün zorlukların üstesinden nasıl gelmiş?
19. Senin bana anlatmayacağın şey neydi?
20. Akşam bana emanet olarak neyi verecektin?
21. Çantamı nereye koydun?
22. Radyonun sesini kısar mısın?
23. Kapıyı kim açtı?

Cevaplar : 1- belirtili nesne 2- belirtisiz nesne 3- dolaylı tümleç 4- özne 5- özne 6- dolaylı tümleç 7- belirtisiz nesne 8- zarf tümleci 9- dolaylı tümleç 10- yüklem 11- belirtili nesne 12- zarf tümleci 13- belirtisiz nesne 14- dolaylı tümleç 15- yüklem 16- belirtisiz nesne 17- özne 18- zarf tümleci 19- yüklem 20- belirtili nesne 21- dolaylı tümleç 22- yüklem 23- özne



Etkinlik 2 :

Aşağıdaki cümleleri öğelerine ayırın. Etkinliğin cevapları etkinliğin sonunda verilecektir.

1. Emine yarın okula gelmeyecekmiş.
2. Güneş yavaş yavaş kayboldu.
3. Babam yorgunluktan kanepede uyuyakaldı.
4. müdür camın kırıldığını görünce küplere bindi.
5. Başkan maçtan sonra futbolcuların yanına gitti.
6. Bizim sınıf sınavda başarılı oldu.
7. Şairin kendine göre bir dünyası vardı.
8. Kapıyı çabucak açtı.
9. Karlı dağdan yolum ayrıldı bahar ülkesine
10. Caner pencereye konan serçeye uzun uzun baktı.
11. Bize yarın okula gelmeyeceğim dedi.

Cevaplar :

1- özne/z.t/d.t/yüklem 2- özne/z.t/yüklem 3- özne/z.t/d.t/yüklem 4-özne/z.t/yüklem 5- özne/z.t/d.t/yüklem 6- özne/d.t/yüklem 7- b.siz n./yüklem 8- b.li n./z.t/yüklem 9- dolaylı tümleç/b.siz n./yüklem/dolaylı tümleç 10- özne/d.t/z.t/yüklem 11- d.t/b.siz nesne/yüklem

Cümlenin ögeleri konu anlatımları için önceki sayfalara geçin...

 1 2 3 4 5

Dolaylı Tümleç ve Zarf Tümleci

2- Dolaylı Tümleç ( Yer Tamlayıcısı ) :

Yüklemin bildirdiği işi ya da oluşu yönelme, bulunma, çıkma yönünden tamamlayan öğeye yer tamlayıcısı denir. Dolaylı tümleci bulmak için yükleme "neye, neyden, nereye, nerede, nereden, kime, kimde, kimden" soruları sorulur.

Dolaylı tümleç olacak kelime ya da kelime grupları ismin "-e, -de, -den" hal eklerini alırlar.

Örnekler :

- Arkadaşım seni alışveriş merkezinde bekliyor.
- Matematik ve Türkçe kitabımı sıranın üzerinde bıraktım.
- Yoklama defterini müdür yardımcısı odasından aldım.
- Külüstür bir araba yolun ortasında bekliyordu.
- Mehmet beynini kemiren düşüncelerden kurtulamıyordu.
- Terzi 5m kumaştan 2 gömlek çıkardı.
- Yolun sonundaki dükkanda kimsecikler yoktu.
- Emekli polisin belinde işlemeli bir tabanca vardı.
- Bugün şehirde şiddetli bir fırtına vardı.



3- Zarf Tümleci ( Zarf Tamlayıcısı ) :

 Yüklemin bildirdiği işi ya da oluşu zaman, durum, miktar, birliktelik, vasıta bakımından tamamlayan öğe zarf tümlecidir. Zarf tümlecini bulmak için yükleme "nasıl, niçin, neden, ne kadar, ne zaman, neyle, kiminle , nereye" soruları sorulur.

Örnekler :

- Şehrin sokaklarında adım adım ilerliyoruz. ( nasıl- durum yönünden )
- Karşı komşumuz hafta sonu Bolu'ya gitmiş. ( ne zaman- zaman yönünden )
- Onu çok seviyorum. ( ne kadar- miktar yönünden)
- Evin merdivenlerinden aşağı indim. ( nereye- yer yön bakımından )
- Rüzgar esmediği için denize çıkamadık. ( niçin- durum yönünden )
- Havaalanından buraya otobüsle gelmiş. ( neyle- vasıta )
- Öğretmenlerle sinemaya gideceklermiş. ( kiminle- birliktelik )

Not : Yer-yön zarflarının sayısı sekizdir. ( aşağı, yukarı, öte, beri, içeri, dışarı, ileri, geri ) Bu zarflar hal eki almadan kullanılırsa zarf tümleci olur. Hal eki alarak kullanılırlarsa dolaylı tümleç ya da nesne olurlar.

Örnek :

- Yukarı çıktık. ( zarf tümleci )
- Yukarıya çıktık. ( dolaylı tümleç )
- Aşağı indim. ( zarf tümleci )

- Aşağıya indim. ( dolaylı tümleç )

Yazının devamı için diğer sayfalara geçin...

1 2 3 4 5

Belirtili Nesne ve Belirtisiz Nesne

B- YARDIMCI ÖGELER

1- Nesne :

Öznenin yaptığı işten etkilenen varlığa nesne adı verilir. Nesneyi bulmak için yükleme "ne, neyi, kimi?" soruları sorulur. Nesne ikiye ayrılır.

a- Belirtisiz Nesne :

"Ne?" sorusu hem özneyi bulmak için hem de belirtisiz nesneyi bulmak için sorulur. Bu sebeple ilk sorulan ne sorusu özneyi buldurur. Özneyi bulduktan sonra ikinci kez ne sorusu sorulduğunda cevap alınırsa nesne olur.

Örnekler :

- Ali ekmek aldı.
- Çocuk bahçedeki ağaçtan elma kopardı.

Alıştırmalar :

( Aşağıdaki cümlelerde yer alan belirtisiz nesneleri bulun. Etkinliğin cevabı etkinliğin altında verilecektir. )
1. Dayımlar şehrin merkezinde yeni bir ev almış.
2. Bahçedeki ağacın dallarından kiraz kopardık.
3. Ekrem'in doğum gününde çikolatalı pasta yedik.
4. Anneannem dün akşam bizlere masal anlattı.
5. Ünlü yazar evinin terasında güvercin besliyormuş.
6. Gişedeki memur vesikalık fotoğraf istedi.

Cevaplar : 1- yeni bir ev 2- kiraz 3- çikolatalı pasta 4- masal 5- güvercin 6- vesikalık fotoğraf



b- Belirtili Nesne :

Belirtili nesne olan kelime ya da kelime grupları ismin belirme hal ekini (-i hali) alırlar. Belirtili nesneyi bulmak için cümleye "neyi, kimi?" sorularını sorarız.

Örnekler :

- Boyaları dökülen kitaplığı Hasan ustaya boyattım.
- Aysel kurşun kaleminin ve silgisini evde unutmuş.
- Kardeşim Serkan top oynamayı çok seviyor.
- Gara geç gittiğimiz için treni kaçırdık.
- Annesini, babasını, kardeşini çok seviyor.
- Odanın penceresini açtı, odayı havalandırdı.
- Köyümü görünce çocukluğumun masum günlerini hatırladım.
- Esma öğretmen öğrencilerini müzeye götürdü.

Not : Bir cümlede birden fazla nesne bulunabilir. Bir cümledeki nesneler aynı türden olmak zorundadır.

- Pazardan lahana, pırasa, ıspanak, maydanoz aldık. (belirtisiz nesne )
- Eski eşyalarını, yıpranmış dostluklarını, duygu dolu mektuplarını, hüzünlü gözlerini orada bıraktım. (belirtili nesne)


Not : Belirtili nesne sadece fiil cümlelerinde bulunabilir. 

Yazının devamı için diğer sayfalara geçiş yapın...

 1 2 3 4 5

Özne ve Özellikleri

2- Özne :

Yüklemin bildirdiği işi, eylemi yapan ya da oluş içinde bulunan varlığa özne denir.
Özneyi bulmak için "kim, ne?" soruları sorulur.
Özne olan kelime ya da kelime grupları iyelik eki ve çokluk eki alabilir ancak hal ekleri alamazlar.

Öznesiz cümle olmaz. Cümledeki özne sayısı yüklem sayısı ile aynıdır.
Özne gerçek özne ve gizli özne olmak üzere ikiye ayrılır :

- Gerçek Özne : Cümledeki işi, oluşu yapan kişi ya da varlığın belli olduğu cümlelerde gerçek özne vardır.

Örnekler :

( Aşağıdaki cümlelerde altı çizili kelimeler yükleme sorulan kim ya da ne sorularına cevap vermektedir ve öznedir. )

- Okulun bahçesinde birkaç çınar ağacı vardı.
- Herkes yağmur yağması için dua ediyordu.
- Kangal köpeği havlayınca herkes korktu.
- Dün akşam yıldırım düşmüş binanın çatısına.

Yukarıdaki örnek cümlelerde gerçek özne kullanılmıştır.

- ( o - gizli özne ) Meydana toplanan göstericileri uyardı.
- ( Biz-gizli özne ) Seçim sonuçlarını değerlendirdik.
- ( onlar-gizli özne) Reçeli kahvaltı masasına getirdiler.
- (siz-gizli özne) Akşamları yatmadan önce süt içiniz.
Yukarıdaki örneklerde gizli özne kullanılmıştır. Gizli özne de gerçek özne olarak kabul edilir.

- Sözde Özne : Cümlede bildirilen işi yapan kişi ya da varlığın net olarak belli olmadığı cümlelerde aslında nesne olan varlık özne gibi görülür. Bu tür kelime ya da kelime gruplarına sözde özne denir.
Sözde özne olan cümlelerde yüklem -l, -n eklerinden birini alır. Yükleme sorulan "kim tarafından, ne tarafından" sorularına cevap olarak "başkası tarafından" cevabı alınırsa o cümlede sözde özne bulunmaktadır.

Örnekler :

- Tören okulun salonunda yapıldı. ( Bu cümlede yüklem "yapıldı" fiilidir. Yapıldı fiiline kim ya da ne sorusu sorulduğunda tören cevabı alınır. Ancak tören işi yapan değildir. Töreni yapan başka biri ya da birileridir. )
- Sorunun çözümü içi özel bir ekip oluşturuldu.
- Şehirdeki bütün köprüler süslenmişti.
- Kandil simidi dağıtıldı.



Alıştırmalar 1 :

(Aşağıdaki cümlelerin öznesini bulun. Etkinliğin cevabı etkinliğin altında verilecektir. )
- Bendeki diş ağrısını hiçbir doktor tedavi edemedi.
- Martılar şehrin semasında uçuyordu.
- Sonbahar gelince ağaçların yaprakları sarardı.
- Çocuklar mahalledeki boş arsada oynuyor.
-Sırtında birkaç gündür ağrı var.
- Sınıfın en yaramaz öğrencisini öğretmenimiz uyardı.
- Sıra arkadaşım Yusuf top oynarken ayağını incitmiş.

Cevaplar : (hiçbir doktor, Martılar, ağaçların yaprakları, Çocuklar, ağrı, Sıra arkadaşım Yusuf, öğretmenimiz )

Alıştırmalar 2 :

( Aşağıdaki cümlelerde yer alan gizli özne ve sözde özneleri bulun. Etkinliğin cevabı etkinliğin altında olacaktır. )

1. Okul ödevimi dün akşam yaptım.
2. Bu yıl tarlaya arpa ektik.
3. Evin önü ve merdivenler süpürüldü.
4. Kandil simdi dağıtıldı.
5. Anma töreninde bayraklar indirildi.


Cevaplar : ( 1.Ben 2.biz 3. Kim süpürdü belli değil evin önü ve merdivenler sözde özne 4. Kim dağıttı belli değil, kandil simidi sözde özne 5. Kim bayrakları yarıya indirdi belli değil bayraklar sözde özne )

 Gerçek Özne ve Sözde Özne Arasındaki Farklar

Devamı için diğer sayfalara geçin...

1 2 3 4 5

Cümlenin Öğeleri

Bir cümleyi oluşturan yüklem, özne, nesne, dolaylı tümleç ve zarf tümleci gibi kelime ya da kelime gruplarına öğe denir.

Cümlenin öğeleri ikiye ayrılır.
1. Temel öğeler ( yüklem ve özne )
2. Yardımcı öğeler (nesne, zarf tümleci ve dolaylı tümleç )

A- TEMEL ÖĞELER

1- Yüklem :

Bir cümlede işi, oluşu, durumu belirten ve çekimlenen fiiller ile ekfiil eki almış çekimlenebilen isimler yüklemi oluşturur. Yüklemler kelime veya kelime grubu olarak karşımıza çıkar. Yüklem kurallı cümlelerde sonda olurken devrik cümlelerde başta ya da ortada olabilir.

Örnekler :

- Burak bu maçta çok iyi oynadı.
- Tamer elindeki cevizleri Süleyman'a verdi.
- Dükkanın önünde birkaç sandalye vardı.
- Çocuğun üzerindeki kısa kollu gömlek kirliydi.

Not : yüklem olan kelime grupları isim tamlaması, sıfat tamlaması, birleşik fiil, deyim vb. olabilir.

Örnekler :

- Müdür camın kırıldığını görünce küplere bindi. (deyim)
- Orhan iyi bir yüzücüdür. ( sıfat tamlaması )
- Feyza'nın annesi Türkçe öğretmeniymiş. ( isim tamlaması )
- Arzu çalışkan bir öğrencidir. ( sıfat tamlaması )



Alıştırmalar :

( Aşağıdaki cümlelerin yüklemlerinin altını çizin. Etkinliğin cevabı altta verilecektir. )

- Ali büyüklerine karşı her zaman saygılıydı.
- Hemşireler yaralıya hemen müdahale etti.
- Serkan'ın babası emniyet müdürüymüş.
- Milli atletimiz bu turnuvada rekor kırdı.
- Arkadaşımın aldığı arabayla şehri gezdik.
- Sınavı kazandığını duyunca ağzı kulaklarına vardı.
- İnsanlar arasındaki iletişim yazı bulununca kolaylaştı.
- Ağır ağır çıkacaksın bu merdivenlerden.
- İmam Hüseyin şehit oldu kerbelada.

Cevaplar : (saygılıydı, müdahale etti, emniyet müdürüymüş, rekor kırdı, gezdik, ağzı kulaklarına vardı, kolaylaştı, çıkacaksın, şehit oldu )


Devamı için diğer sayfaya geçin...

1 2 3 4 5