6.Sınıf Konu Anlatımı etiketine sahip kayıtlar gösteriliyor. Tüm kayıtları göster
6.Sınıf Konu Anlatımı etiketine sahip kayıtlar gösteriliyor. Tüm kayıtları göster

Ünlü Türemesi Nedir ? Ünlü Türemesi İle İlgili Örnekler

Ünlü Türemesi Nedir ? Ünlü Türemesi İle İlgili Örnekler

Türkçede ünsüz harf ile biten bazı kelimeler yine ünsüz harf ile başlayan bir ek aldıklarında iki ünsüz arasında "-a, -e,  -ı, -i, -u, -ü " ünlü harfleri türer . Bu ses olayına ünlü türemesi adı verilmektedir . Ünlü türemesi şu şekillerde meydana gelebilir .

1. Türkçede bazı kelimeler küçültme eki yani " -cık , -cik , -cuk , -cük " eklerinden birini aldıklarında kelime ile küçültme eki arasına bir ünlü girebilir .

Örnekler : Aşağıdaki cümlelerde yer alan altı çizili kelimelerde ünlü türemesi meydana gelmiştir .

1. Yarışmayı kazanabilmek için az-ı-cık daha hızlı olmam yeterli olacaktı .
2. Arkadaşım kazağını yanlışlıkla yüksek sıcaklıkta yakalayınca dar-a-cık olmuştu .
3. Yolun kenarında genc-e-cik bir çocuk oturmuş dileniyordu .
4. Etrafa gül-ü-cükler saçarak yürüyordu .
5. Ünlü şarkıcı hayranlarına öp-ü-cükler atıyordu .
6. Bu benim bir-i-cik kızım diyordu .

2. Türkçede "m , p , r , s " ünsüzleri ile yapılan pekiştirmelerin bazılarında pekiştirme oluşturulurken ünlü türemesi meydana gelebilir .

Örnekler : Aşağıdaki altı çizili kelimelerde ünlü türemesi meydana gelmiştir .

1. Yeni yaptığımız bina sap-a-sağlam oldu diye övünüyordu .
2. Tenha sokaklarda yap-a-yalnız yürüyordu .
3. Güp-e-gündüz meydana gelen bu hırsızlık olayına herkes çok şaşırmıştı .
4. Düşman kuvvetleri etrafımızı çep-e-çevre sarmıştı .
5. Bu yaptığın düp-e-düz ahlaksızlık diye bağırıyordu .

3. Bazı ikilemeler oluşurken arada ünlü türemesi meydana gelebilir .

Örnekler : Aşağıdaki cümlelerde altı çizili kelimelerde ünlü türemesi meydana gelmiştir .

1. Bulduğu gölgenin altında ser-e-serpe yatıyordu .


Yansıma Sözcük Nedir ?

Yansıma Sözcük Nedir ?

Doğadaki insan dışındaki canlı ya da cansız varlıklara ait seslerin taklit edilmesi sonucu ortaya çıkan kelimelere yansıma sözcükler denilmektedir . Yansıma sözcükler tek bir kelime halinde olabileceği gibi bir kelime grubu biçiminde de olabilmektedir .

Örnekler : Aşağıdaki cümlelerde altı çizili kelimeler yansıma sözcüktür .

- İçimi ürperten bir uğultu duydum .
- Şelalenin şırıltısı ruhumuzu dinlendiriyordu .
- Yukarı kattan gelen tıkırtı bizi korkuttu .
- Kapının önünde takırtı sesi geliyordu .
- Kuru dalların yanarken çıkardığı çatırtıya bayılıyorum .
- Merdivenlerden düşen top takır tukur sesler çıkarıyordu .
- Radyonun frekansını ayarlayamayınca cazur cuzur sesler çıkarmaya başladı .
- Aç kalan kedi acı acı miyavlamaya başladı .
- Yaylada kuzuların melemeleri çok güzel duyuluyordu .
- Karanlıkta köpek havlamalarından başka ses duyulmuyordu .

Not 1 : Yansıma sözcükler mecaz anlamda kullanıldıklarında yansıma özellikleri kaybolur . Bu tür kullanımlara yansıma sözcük diyemeyiz .

Örnek :

- Tren geciktikçe garda boş boş oturmaktan patladım .
- Satışlar son bir ayda adeta patladı .

Not 2 : Yansıma sözcükler "işitme" duyusu ile ilgilidir . İşitme ile ilgili olmayan söcükler kesinlikle yansıma değildir .

Örnekler :
- Yağmur şakır şakır yağıyordu . ( yansıma )
- Her yer ışıl ışıl gözüküyordu . ( yansıma değil )

Not 3 : Yansıma sözcükler ses taklidine dayanır . Bu yüzden " ötmek , anırmak , kişnemek " gibi kelimeler yansıma değildir . Sınavlarda yansıma sözcükler ile ilgili sorular sorulurken bu ayrıntıya dikkat etmek gerekir . Bu tür kelimeler çeldirici olarak şıklarda kullanılmaktadır .

Örnek :
- Kuşlar neşe içerisinde ötüşüyordu . ( yansıma değil ) 

Ünlü Daralması İle İlgili 25 Örnek Cümle İçinde

Özet : Ünlü daralması ile ilgili 25 örnek cümle yazın 
Türkçe bir kelime " a ya da e  " ünlüleri ile bitiyorsa "-yor" eki getirildiği zaman " a ve e " geniş ünlüsü daralarak " ı , i , u , ü " dar ünlülerine dönüşür bu olaya ünlü daralması denir . Not : "-y-" kaynaştırma ünsüzü de bazen ünlü daralması yapabilir . (ye - y- ecek , yiyecek gibi )

Aşağıdaki örneklerde altı çizili olan kelimelerde ünlü daralması olayı gerçekleşmiştir .

1. Yolcular durakta geciken otobüsün gelmesini bekliyor . ( bekle-yor . )
2. Günlerdir beklenen kar yarın başlıyor . ( başla-yor )
3. Kaç zamandır yüzü doya doya gülmüyor . ( gülme-yor )
4. Konuşmayı ne kadar özlediyse saatlerdir susmuyor . ( susma-yor )
5. Bu listede alınacakların tamamı yazmıyor . ( yazma-yor )
6. Bu çocuk anlatılanları çok çabuk anlıyor . ( anla-yor )
7. Kendine en ufak bir söz söylense hemen hopluyor . (hopla-yor )
8. Gurbetteki babasını çok özlüyor . ( özle-yor )
9. Bazı sürücüler önlerindeki araçları hatalı solluyor . ( solla-yor )
10. Uzun zamandır bizim mahallede yaşıyor . ( yaşa- yor )
11. Bu adam türküleri bir başka güzel  söylüyor. ( söyle-yor )
12. Ne zamandır bizi ziyarete gelmiyor . ( gelme -yor )
13. Çocuklar öğretmenlerinin öğretmenler gününü kutluyor . ( kutla - yor )
14. Ne zamandır duyduğu haberi bize de diyecek . ( de-y-ecek )
15. Akşam yemeğini bugün hep beraber dışarıda yiyecekler . ( ye-y-ecek-ler )
16. Beklediğimiz haber bir türlü gelmiyor . ( gelme-yor )
17. İki gündür okulun duvarlarını boyuyoruz . ( boya-yor-uz )
18. Söylediklerimi nasıl oluyor da duymuyor . ( duyma-yor)
19. Defterlerini ve kitaplarını her sene başında özenle kaplıyor . ( kapla-yor )
20. Saçlarını her sabah güzelce tarıyor . ( tara-yor )
21. Bahçedeki çiçekleri kokluyor . ( kokla-yor )
22. Mutlu bir hayat yaşamayı düşlüyor . ( düşle-yor  )
23. Geceden beri aralıksız biçimde gök gürlüyor . ( gürle-yor )
24. Saatlerdir sokağın köşesine oturmuş ağlıyor . ( ağla-yor )
25. Çömleklerin üzerinde kalan kabarcıkları gidermek için üflüyor . ( üfle-yor)


İsmin Hal Ekleri Konu Anlatımı

Özet : 4. , 5. ve 6. Sınıf ismin hal ekleri ile ilgili konu anlatımı ve örnek cümleler 
Hal ekleri çekim ekleri grubuna giren eklerdir  . Hal eklerine ad durum ekleri de denilmektedir . Hal ekleri cümlede yer alan isme yönelme , bulunma , ayrılma ve belirtme anlamları katar  . Şimdi hal eklerini ayrıntılı biçimde ve örneklerle inceleyelim :

1. Yalın Hal : Bir ismin eksiz haline yani herhangi bir hal eki almamış haline " yalın hal " denilmektedir .

Örnekler : para , kurs , ev , söz , göz , defter

Örnek Cümleler : Aşağıdaki cümlelerde yer alan altı çizili kelimeler yalın halde kullanılmıştır .

- Kitap insan hayatına renk katan en güzel varlıktır .
- Okulun bahçesindeki ağaç yüz yıllık bir çınarmış .
- Bu yıl bizim sınıf yeniden boyanacak .
- Çok soğuk olduğu için sabah araba çalışmadı .
- Kış için iki bidon turşu yaptık .

Not : Yalın hal ile ek almamak karıştırılmamalıdır . Yani yalın halde olan bir isim hal eklerinden herhangi birini almamıştır . Bu yüzden " çokluk eki , iyelik eki ve yapım eki " alan kelimeler de yalın halde sayılır .

Örnekler : kapıcı , kitabım , çiçekler vb.

2. Belirtme Hali ( -ı , -i, -u, -ü ) :  Bir ismin " -ı , -i, -u, -ü " hal eki almış durumuna denir . Belirtme haline " -i hali " de denilmektedir .

Örnekler :  suyu , minderi , kapıyı, ceketi , sandalyeyi

Örnek Cümleler : Aşağıdaki cümlelerde yer alan altı çizili kelimeler belirtme hal eki almıştır .

- Bugün kolundaki saati bana hediye etti .
- Karşı binayı iki ay içerisinde yaptılar .
- Bu soruyu kimse çözemedi .
- Sana verdiğim parayı ne yaptın ?
- Her akşam bu gazeteyi mutlaka okur .

Not : Belirtme hal eki ile iyelik eki birbiri ile karıştırılabilir . Çünkü her ikisin ekleri de aynıdır . Ayırt etmek için " -ı , -i, -u, -ü " eki alan kelimenin önüne " onun " kelimesini getirebilir . Kelime anlamlı olursa iyelik eki anlamlı olmazsa belirtme hal eki almıştır .

Örnek :

- ( Onun ) Evi temizlemesi için biri ile anlaştık . ( "onun " getirdiğimizde anlamlı olmadığı için belirtme hal ekidir .)
- ( Onun ) Evi deniz manzaralıydı . ( "onun" getirdiğimizde olduğu için iyelik ekidir . )

3. Yönelme Hali ( -a , -e ) : İsimlerin " -a , -e " eki almış durumlarına denir .  Yönelme haline " -e hali " de denilmektedir .

Örnekler : Okula , sevgiye , tuza , yazıya , taşa

Örnek Cümleler : Aşağıdaki cümlelerde yer alan altı çizili kelimeler yönelme hal eki almıştır .

- Yaz tatilinde Sivas'a gelecek .
- Kapıdaki köpeğe biraz ekmek verdim .
- Benim sözlerime hiç güvenmiyor .
- Paraya çok önem vermiyorum .
- Sorularıma net yanıtlar vermelisin .

4. Bulunma Hali ( -de , -da ) : İsimlerin " -de , -da " eki almış durumlarına denir .

Örnekler : pazarda , kazakta , yemekte , odada , sokakta , gözde

Örnek Cümleler :  Aşağıdaki cümlelerde yer alan altı çizili kelimeler bulunma hal eki almıştır .

- Arkadaşlarımı bugün çarşıda göremedim .
- En güzel günlerini askerde yaşamıştı .
- Aradığım tüm bilgileri bu kitapta bulabilirim .
- Çatıda küçük bir kedi mahsur kalmıştı .
- Televizyonda güzel bir maç var .

5. Ayrılma Hali ( -den , -dan ) : İsimlerin " -den, -dan " eki almış durumudur .

Örnekler : sınavdan , kapıdan , yoldan , gönülden , havadan

Örnek Cümleler : Aşağıdaki cümlelerde yer alan altı çizili kelimeler ayrılma hal eki almıştır .

- Bahçeden sebze ve meyve topladım .
- Anahtarı içeride unutunca eve pencereden girdim .
- Babamdan azar işitmek istemiyorum .
- İki saat sonra işten çıkacaklar .
- Dışarıdan büyük bir gürültü geldi .

 İsmin Hal Ekleri İle İlgili Test Soruları

Ortak Kök Nedir ?

Özet : ortak kök nedir ? ortak kök ile ilgili örnekler

Ortak Kök Nedir ?

Aynı kökün hem isim kökü hem de fiil kökü olarak kullanılabilmesine ortak kök denir . Ortak kökler arasında anlam ilişkisi mutlaka bulunmalıdır .

Örnekler :

- Kirlenen duvar için boya aldı .  ( Bu cümlede boya duvar boyamak için kullanılan sıvı maddenin adıdır . )

- Kirlenen duvarı boyadı . ( Bu cümlede boya - boya kullanılarak yapılan iştir . Yani yukarıdaki cümlede boya isim olarak kullanılırken bu cümlede fiil olarak kullanılmıştır . )

- İki ülke arasındaki savaş sonunda bitti . ( Bu cümlede savaş kelimesi  iki ülkenin bir birine karşı giriştiği silahlı hareketin adı olarak yani isim olarak kullanılmıştır . )

- İki ülke uzun süredir savaşıyor . ( Bu cümlede savaş - iki ülkenin birbirine karşı yaptığı silahlı eylem olarak yani fiil olarak kullanılmıştır . Her ikisi arasında da anlam ilgisi olduğu için ortak kök olurlar . )

Ortak Kök
İsim Soylu olarak kullanımı
Fiil olarak kullanımı
Eski
Eski arabamız daha güzeldi.
Arabamız artık çok eskidi.
Ekşi
Ekşi elma yemeyi severim .
Bu yemekler iyice ekşimiş .
Güven
Güvenimi çok sarstın .
Sana artık güvenmiyorum .
Kuru
Kuru odunları bahçeye taşıdık .
Astığım çamaşırlar kurumuş .

Not : Sesteş kökler ile ortak kökleri birbirine karıştırmamak gerekir . Sesteş kökler arasında herhangi bir anlam ilişkisi bulunmazken ortak kökler arasında belirgin bir anlam ilgisi bulunmaktadır .

Örnek :


- Çay kelimesi sesteş kök olur . Çünkü çay 1. içecek adı 2. Küçük derelerin adıdır . Yani iki anlam arasında hiçbir ilişki bulunmamaktadır . Ancak boya kelimesi ortak kök olur . Çünkü boya isim olarak da kullanılabilir , fiil olarak da kullanılabilir ve iki şekilde de ortak bir anlam vardır . 
Bu Konunun Videolu Anlatımı İçin Tıklayın ...

Sesteş Kök Nedir ?

Özet : sesteş kök nedir ? sesteş kök ile ilgili örnekler

Sesteş Kök Nedir ?

Yazılışları ve okunuşları aynı olmasına rağmen anlam olarak bir birinden tamamen farklı olan kelimelere sesteş kelimeler denir . Köklerde de aynı yazılıp aynı şekilde okunan ama tamamen farklı anlama gelen köklere sesteş kökler denilmektedir .

Örnek :

- Gelecek hafta saçlarımı sarıya boyatacağım . ( Bu cümlede saç kelimesi başımızın üzerinde yer alan kılların adı olarak kullanıldığı için isimdir . )

- Elindeki bilyeleri etrafa saçtı .  ( Bu cümledeki saç- kelimesi ise bir şeyleri etrafa dağıtmak , atmak gibi bir anlamda kullanılmıştır . )

- Babam market alışverişi için yüz lira ayırdı . ( Bu cümlede yüz kelimesi bir sayının adı olarak kullanılmıştır yani isimdir . )

- Havuzda saatlerce keyifle yüzdük . ( Bu cümlede yüz - kelimesi suyun içerisinde ilerlemek anlamında kullanılmıştır yani fiildir. )

- Araba çarpmanın etkisi ile yan döndü . ( Bu cümlede yan kelimesi bir cismin yüzeyinin adı olarak kullanıldığı için isimdir . )

- Tarihi konak dakikalar içerisinde yandı . ( Bu cümlede yan kelimesi bir şeyin alev almasıanlamında kullanılmıştır yani fiildir . )

Sesteş Kök
İsim
Fiil
Kaz
Kaz
Bir hayvan adı
Kaz-
Toprağı eşmek
At
At
Bir hayvan adı
At -
Fırlatmak
Yaz
Yaz
Bir mevsim adı
Yaz -
Yazı yazmak
Kır
Kır
Doğa, tabiat
Kır-
Parçalamak

Not : Bir sözcüğün mecaz anlamda kullanılması sesteş kök demek değildir .

Örnek :

- Bugün hava çok soğuk . ( soğuk bu cümlede gerçek anlamdadır . )

- Bana karşı soğuk davranıyor .  ( soğuk bu cümlede mecaz anlamdadır . )

Fiil Kökleri Konu Anlatımı

Fiil Kökleri Nedir ?

İş , oluş , durum ve ya hareket bildiren kelimelere fiil adı verilmektedir . Fiilleri gösteren köklere de fiil kökü denir . Fiili kökleri " - mak / - mek " mastar eklerini aldığında anlamlı olurlar . Yani - mak / - mek mastar ekini kullanarak fiil köklerini anlayabiliriz .
Örnekler :

- seviyordum ( sev - i - yor - du - m şeklinde eklerine ayırırız . Daha sonra sondan başlayarak ekleri attığımızda geriye "sev-" kalır . " sev - " fiiline de -mak / -mek mastar eki getirildiğinde anlamlı olduğu için fiil köküdür .

- Koşucuların ( koş - u - cu - lar - ın şeklinde eklerine ayırırız . Sondan başlayarak ekleri sildiğimizde geriye "koş-" fiili kalır . -mak / - mek eki getirdiğimizde anlamı olduğu için de fiil kökü deriz .

- Sorduklarım ( sor - duk - lar - ım biçiminde eklerine ayırırız . Sondan başlayarak ekleri silince geriye "sor - " fiili kalır . -mak  / - mek eki getirince de anlamlı olduğu için fiil kökü olur .

- Kaçmıştım ( kaç - mış -tı - m şeklinde kelimeyi eklerine ayırırız . Sondan başlayarak ekler silindiğinde geriye " kaç -  fiili kalır . " kaç - " fiili -mak / -mek mastar ekini aldığında anlamlı olduğu için fiil kökü olur .

Fiil Köklerine Örnek Olabilecek Diğer Sözcükler : sus - , boz - , gül - , yan - , bil - , bul - ....

İsim kökleri ile fiil köklerini ayrmanın en kolay yolu - mak / - mek mastar ekini kullanmaktır . Çünkü - mek / -mak ekleri isim köklerine geldiğinde anlamlı olmaz ama fiil köklerine geldiğinde anlamlı olur .

Örnek :

- resimler kelimesinin kökü resimdir . resim kelimesine - mek / - mak eki getirdiğimizde anlamlı olmadığı için isim köküdür .

- bulmuşlar kelimesinin kökü " bul " dur . " Bul " köküne - mek / - mak getirdiğimizde anlamlı olduğu için fiil köküdür .


İsim Kökleri Konu Anlatımı


İsim Kökü Nedir ?

Varlıkların , kavramların tanınmasını sağlayan kelimelere isim denir . Varlıkların adlarını gösteren köklere de isim kökleri denilmektedir . İsim kökleri cümlelerde isim , sıfat , zarf , ünlem , bağlaç , zamir olarak kullanılabilmektedir . Türkçe kökenli isim kökleri en fazla üç heceden oluşmaktadır .


Not : İsim kökleri ayırt edebilmek için " - mak / - mek " mastar eklerini kullanabiliriz . İsim kökleri " - mak / - mek " mastar eklerini alamazlar .


Örnekler :

- ev - li - lik kelimesinin kökü "ev" dir . ev kelimesine - mek / - mak ekini getirdiğimizde anlamlı olmaz . bu yüzden isim köküdür .

- Kale - ci kelimesinin kökü "kale" dir . kale kelimesine - mak / -mek mastar eklerini getirdiğimizde anlamlı olmaz . Bu yüzden isim köküdür .

İsim Köklerinde Diğer Örnekler : su , göz , bardak , çöp , dağ , kol , ayak , para ....

Not : Yansıma sözcüklerin kökleri de isim köküdür .

Örnek : vız , cız , güm , pat , çat ...


Kök Nedir ? Kök Çeşitleri Nelerdir ?

Kökler İle İlgili Test Soruları İçin Tıklayın ...

 Kök Nedir ?
Bir kelimenin anlamlı en küçük parçasına kök denilmektedir . Diğer bir tanımlama ile kök ; bir kelimedeki eklerin tamamı çıkarıldığında geriye kalan anlamlı en küçük parçadır .

Örnek :
- Gözlükçülerden ( göz-lük-çü-ler-den  şeklinde eklerine ayırırız . Ekler sondan başlayarak atıldığında en son geriye anlamlı olarak " göz " kelimesi kalır . )

- Kapıcılık ( kapı - cı - lık biçiminde eklerine ayırırız . Ekler sondan başlayarak teker teker silinince geriye " kapı " kelimesi kalır . )

- Arabacıya ( araba - cı - y - a  biçiminde eklere ayrılır . Sonra ekler atıldığında geriye anlamlı olarak " araba " kelimesi kalır . )

- Parasızlık ( para - sız - lık şekilinde eklerine ayrılır . Sondan başlayarak ekler atılınca geriye " para " kelimesi kalır . )

Not : Bir kelimenin kök olabilmesi yalnızca anlamlı olması yetmez , aynı zamanda o kelimenin tamamı ile de anlamca ilişkili olmalıdır .

Örnek :

- kalemlik kelimesinin kökü " kale " olamaz . Çünkü " kale " kelimesi ile " kalemlik " kelimesi arasında bir anlam ilişkisi yoktur .

- balık kelimesinin kökü " bal " olamaz .  Çünkü " bal " kelimesi ile balık kelimesi arasında hiçbir anlam ilişkisi yoktur .

Kökler İsim kökleri , fiil kökleri , sesteş kökler ve ortak kökler olmak üzere dörde ayrılır :