" Konuşma İnsanın Aklını Kullanma Sanatıdır " Sözü İle İlgili Kompozisyon

" Konuşma İnsanın Aklını Kullanma Sanatıdır " Sözü İle İlgili Kompozisyon

Konuşmak insan hayatının vaz geçilmez eylemlerinden biridir . Konuşma özelliğimiz sayesinde toplum içerisinde iletişim kurar , alışveriş yapar , dostluklar , arkadaşlıklar kurarız . Ancak konuşmak sıradan bir eylem değildir . Aklını kullanmasını bilenler konuşmaları ile insanları etkilemeyi başarır , sağlam arkadaşlıklar ve dostluklar kurar . Aklını kullanmayı bilmeyenler ise dilleri ile etrafındakileri kaçırır , yalnız kalır hatta dilleri yüzünden düşman kazananların sayısı da hiç az değildir .

Akıllı insanlar konuşurken dilleri ile beyinleri arasındaki bağlantıyı iyi kurarlar . Söyledikleri sözlerin kimi , nasıl etkileyeceğini iyi bilirler . Yani konuşuştuklarını düşünürler . Sözlerinin ne anlama geldiğini , kimi kırabileceğini iyi hesap ederler . Böylesi insanlar konuştuktan sonra ağızlarından çıkan kelimelerden dolayı pişmanlık yaşamazlar . Akıllarını kullanmadan konuşanlar , düşünüp tartmadan söz söyleyenler ise dilleri ile kalp kırarlar , düşman kazanırlar . Bu tür insanlar bir sözü söyledikten sonra pişman olurlar , yaptıkları hatanın farkına varırlar .


Konuşmak aklı kullanma sanatıdır . İnsanların konuşmalarına bakarak onların ne kadar akıllı ya da akılsız olduklarını az çok anlayabiliriz . Bu yüzden konuşurken düşünmeyi ihmal etmemeliyiz .  

Basit , Türemiş ve Birleşik Kelimeler İle İlgili Örnekler

Basit , Türemiş ve Birleşik Kelimeler İle İlgili Örnekler

Basit , türemiş ve birleşik kelimelerle ilgili örneklere geçmeden önce kısaca yapısına göre kelimeler ile ilgili bilgi verelim :
1. Basit Kelimeler : Yapım eki almayan , kök halinde olan ya da yalnızca çekim eki alan kelimelerdir .
2. Türemiş Kelimeler : En az bir tane yapım eki alan kelimelerdir .
3. Birleşik Kelimeler : İki kelimenin birleşmesi ile oluşan kelimelerdir .

Basit Kelimeler İle İlgili Örnekler :
1. Pencereden süt verdi . ( Bu cümlede pencere kelimesi -den ayrılma hal ekini almıştır . Yani çekim eki aldığı için basittir . "süt" kelimesi kök halinde olduğu için basittir . "verdi" kelimesi "-d" görülen geçmiş zaman ekini almıştır yani çekim eki aldığı için basittir . )
2. Çocuk kapıya geldi ve bizi çağırdı . ( "çocuk " kelimesi kök halinde olduğu için basittir . "kapı" kelimesi "-a" yönelme hal eki aldığı için yani çekim eki aldığı için basittir . "biz" kelimesi "-i" hal eki aldığı için yani çekim eki aldığı için basittir . "çağır-" fiili "-di" çekim eki aldığı için basittir . )

Diğer örnekler : ev , kalem , peynir , sobada , cüzdandan , masayı vb.

Türemiş Kelimeler İle İlgili Örnekler :
1. Ev-li ( yapım ek almıştır .)
2. Araba-cı ( yapım eki almıştır . )
3. Su-lak ( yapım eki almıştır . )
4. sor-gu ( yapım eki almıştır . )
5. Bil- gin ( yapım eki almıştır . )

Birleşik Kelimeler İle İlgili Örnekler :
1. Çanakkale ( çanak + kale kelimelerinin birleşiminden oluşmuştur . )
2. Şanlıurfa ( şanlı + Urfa kelimelerinin birleşiminden oluşmuştur . )
3. Hanımeli ( hanım + eli kelimelerinin birleşiminden oluşmuştur . )
4. Ateşböceği ( ateş + böcek kelimelerinin birleşiminden oluşmuştur . )

5. Gecekondu ( gece + kondu kelimelerinin birleşiminden oluşmuştur . )

Adlaşmış Sıfat-Fiiller İle İlgili Örnekler

Adlaşmış Sıfat-Fiiller İle İlgili Örnekler

Sıfat fiillerle kurulan bazı sıfat tamlamalarında sıfatın nitelediği isim düşer ve isimde ek varsa sıfat fiile birleşirse bu tür sıfat fiillere adlaşmış sıfat adı verilir . Aşağıdaki cümlelerde yer alan sıfat tamlamalarının adlaşmış sıfat şekilleri cümlelerin sonunda yay ayraç içerisinde verilmiştir .

Örnekler :
1. Konuşan öğrenciler arka sıralara gönderildi . ( konuşanlar arka sıralara gönderildi )
2. Bu şehirde tanıdık insanlara rastlamak çok zordur . ( Bu şehirde tanıdıklara rastlamak zordur  )

3. Bekleyen mektupları bir an önce yerine ulaştırın . ( bekleyenleri bir an önce yerine ulaştırın )
4. Yaşanan olaylardan hala mı ders almadınız ? ( yaşananlardan hala mı ders almadınız ?)
5. Bildiği cevapların hepsini işaretledi . ( bildiklerinin hepsini işaretledi )
6. Çalışan insanlar mutlaka hakkını alır . ( çalışanlar mutlaka hakkını alır )
7. Bildiğiniz soruları önce cevaplayın . ( bildiklerinizi önce cevaplayın )
8. Yaralanan adam , ambulansla hastaneye kaldırıldı . ( yaralanan,  hastaneye kaldırıldı . )
9. Kirlenen elbiseleri makineye attık . ( kirlenenleri makineye attık )

10. Biriken paralarla yeni elbise aldı . ( birikenlerle yeni elbise aldı . 
11. Kuruyan dalları birer birer kestik. ( kuruyanları birer birer kestik. )

Anlatım Biçimleri ve Düşünceyi Geliştirme Yolları İle İlgili Açık Uçlu Sorular-2

Anlatım Biçimleri ve Düşünceyi Geliştirme Yolları İle İlgili Açık Uçlu Sorular-2

1. Müzik devirden devire değişiklik gösterir. Bunda insanların zevk anlayışlarının değişmesi büyük etkiye sahiptir. Bir dönem milyonları peşinde sürükleyen müzik türleri bir dönem gelirki sınırlı bir kesime hitap eder yalnızca. Mesela Arabesk müzik. Seksenlerde futbol taraftarlığı gibi olan bu müzik günümüzde o dönemki ilgiden çok uzaktır.
Yukarıdaki paragrafta hangi düşünceyi geliştirme yolları kullanılmıştır ?

……………………………………….. 

2. Dışarıda yoğun bir sis vardı. Yürümek imkansız gibi bir şeydi. Etrafınızdaki her şey bir hayalet görüntüsündeydi. Evler cansız bir insan misali ruhsuz duruyordu. Elektriğin kesilmesi de ürpertiyi gittikçe artırıyordu.
Yukarıdaki parçada kullanılan anlatım biçimi ve düşünceyi geliştirme yolu nedir ?

…………………………………………..

3. Bizim zamanımızda öğretmenler kitapların listesini verir biz de sahaflarda gezer kitap arardık. Çok zordu kitap bulmak. Yırtık her yeri yazılmış bile olsa bir kitap bulabilirsek dünyalar bizim olurdu. O kitabı özenle ciltler gözümü gibi bakardık. Şimdi ise kitapların değeri yok. Galiba emek harcamadan sıralarımızın üzerinde hazır bulduğumuzdan kıymet göstermiyoruz kitaplara.
Yukarıdaki parçanın anlatımında düşünceyi geliştirme yollarından hangisi kullanılmıştır ?  

……………………………………………..


4.  Hikaye Türk edebiyatına Batıdan geçmiş bir türdür. Hikaye ve roman gibi türlerden önce bu türlerin yerini mesneviler tutuyordu. Edebiyatımıza sonradan girse de Türk yazarlar bu türde çok başarılı olmuştur. Ömer Seyfettin , Saik Faik gibi sanatçılarımız hikaye türünde önemli eserler veren yazarlarımızdandır.
Yukarıdaki parçada düşünceyi geliştirme yollarından hangisi kullanılmıştır ?

………………………………………………….

5. Hoşgörü küçük hataları tepkiyle karşılamak yerine anlayışlı olmak ve insanların hata yapabileceklerini kabullenmektir. Bu zannedildiği kadar kolay bir iş değildir. Ama bunu başarabilenler için de hayat çok lezzetli olur.
Yukarıdaki paragrafta düşünceyi geliştirme yollarından hangisi kullanılmıştır ?

…………………………………………………….

6. Bir düşünceyi çürüterek kendi düşüncesini ispatlamak için yazılan yazılarda kullanılan anlatım biçimidir. Bu anlatım biçiminde karşılaştırmalardan çokça faydalanılır.
Yukarıda özellikleri verilen anlatım biçimi hangisidir ?

…………………………………………..

7. Kelimelerle resim çizme sanatı da denilen bu anlatım biçiminde bir yer ya da bir varlık gözümüzün önünde canlandırılacak biçimde anlatılır.  
Yukarıda özellikleri belirtilen anlatım biçimi hangisidir ?

…………………………………………

8. Bir kavramı ya da bir düşünceyi açıklarken okuyucunun daha iyi anlaması için konu ile ilgili misaller vermeye denir.
Yukarıda özellikleri belirtilen düşünceyi geliştirme yolu hangisidir ?

………………………………………….

9. Düşünceye dayalı yazılarda sıkça kullanılır. Bir konuyu daha iyi anlatmak için ve inandırıcılığını artırmak amacıyla istatistiki verilerden yararlanmaktır.
Yukarıda özellikleri verilen düşünceyi geliştirme yolu hangisidir ?

…………………………………………..

10. Yazarın düşüncelerinin inandırıcılığını artırmak için konu ile ilgili toplum tarafından sözlerine güvenilen ve inanılan birinden alıntı yapmasıdır.
Yukarıda özellikleri belirtilen düşünceyi geliştirme yolu hangisidir ?

…………………………………………..
Cevap Anahtarı :


1. Karşılaştırma-örneklendirme      2. Öyküleme-betimleme      3. Karşılaştırma     4. Örneklendirme     5. Tanımlama      6. Tartışmacı anlatım       7. Betimleyici anlatım      8. Örneklendirme      9. sayısal verilerden yararlanma     10. Tanık gösterme

Anlatım Biçimleri ve Düşünceyi Geliştirme Yolları İle İlgili Açık Uçlu Sorular-1

Anlatım Biçimleri ve Düşünceyi Geliştirme Yolları İle İlgili Açık Uçlu Sorular-1
1 . Herakleitos bir sözünde şöyle diyor: "Akan suda iki kez yı­kanılmaz." Gerçekten de doğa bir düzen içerisinde sürekli bir devinim halinde ilerliyor. Zamanla saçlar beyazlıyor, gözler daha az görüyor, bel bükülüyor. Kısacası bir saniye önceki bizle şimdiki biz birbirinden farklılaşıyor.
Yukarıdaki paragrafta hangi düşünceyi geliştirme yolu kullanılmıştır ?

…........................................................

2.  Başarılı bir eleştirmen olaylara geniş açıdan bakar. Yalnızca içinde bulunduğu akıma ya da çağa bağımlı eserler vermez.  Her tür akımı, sanatçıyı, dönemi inceleyerek kendi anlayışı doğrultusunda eserler verir.
Yukarıdaki parçada hangi anlatım biçimi ağır basmaktadır ?

………………………………………

3.  Pencereden bakınca gördüğüm manzara beni şaşırttı. Her yer beyaza bürünmüştü. Sokak lambasının ışığı karın şiddetini gösteriyordu. Kapıdaki ağaç adeta kardan yapılmış gibiydi. Sokak kedileri bir yerlere sığınma telaşı içerisindeydi.
Yukarıdaki parçada kullanılan anlatım biçimi nedir ?

………………………………………..

4. Eleştiri kafaya göre olmamalıdır. Yani adam belli bir sistemi olmadan kendi beğeni ölçülerine göre bir sanatçıyı ya da bir eseri eleştirmemeli. Bunun bazı kıstasları olmalı. Attila İlhan " Eleştirmen , Keyfe bağlı yargılardan kaçınmalı,nesnel değer yargılarının ardına düşmeli " diyor. Doğrusu da budur; yoksa eleştiriler inandırıcılığını kaybetmeye başlar .
Yukarıdaki parçada hangi düşünceyi geliştirme yolu kullanılmıştır ?

………………………………………..
   
5. Bazıları tarihin anlatımla öğretileceğini söylüyor. Peki bugüne kadar anlattık da çok mu öğretebildik tarihimizi ? Tarih anlatılarak değil gösterilerek öğretilir. Sokaklarda sergilenerek, kaliteli filmler yapılarak, tiyatro sahnesinde öğretilir. Yani tarih kuru anlatımla öğretilecek bir şey değildir.

Yukarıdaki parçaada hangi anlatım biçimi ağır basmaktadır ?

………………………………………….



6.  Her yaş grubunun özellikleri birbirinden farklıdır. Dolayısıyla öğrenme biçimleri ve süreleri de farklıdır. Siz bir lise öğrencisine kırk dakika boyunca sizi dinlemesi gerektiğini söyleyebilirsiniz ama bir ilkokul öğrencisinin bu süre boyunca sizi dinlemesi mümkün değildir .

Yukarıdaki paragrafta hangi düşünceyi geliştirme yolu kullanılmıştır ?

……………………………………………
  
7.  İnsanın iç dünyasının dışa vurumudur şiir. Çoğu zaman dile getiremediklerimizi, başkaları ne der diye söyleyemediklerimizi şiir ile dışa vururuz. Bu nedenle şiir insandır, insan da bir şiir .
Yukarıdaki parçada hangi düşünceyi geliştirme yolu ağır basmaktadır ?

……………………………………………...

8. Akşamın bu saatinde çalan kapı tokmağı hepimizin endişelenmesine sebep olmuştu. Babam bize odamıza girmemizi işaret eden bir hareketten sonra kapıya yöneldi. Kapı açılınca babamın "eyvah ! " diyen sesini ve inlemeye benzer bir ses ses işittik.
Yukarıdaki parçada hangi anlatım biçimi kullanılmıştır ?

………………………………………………

9.  Dünyanın her yerinde bulunabilen karıncalar yaklaşık 100 milyon yıldan beri varlığını sürdürmektedir. Dünya üzerinde bulunan tüm karıncaların toplam ağırlığı insanların toplam ağırlığından daha fazladır. Karıncalar ağırlıklarının 50 katı fazlasını kaldırabilirler. Karıncaların ömrü 45 ila 60 gün arasında değişmektedir.
Yukarıdaki paragrafta kullanılan anlatım biçimi ve düşünceyi geliştirme yolu  nedir ?  

………………………………………………

10.  Deneme ve makale düşünce yazılarının en bilinenleridir. Makalelerde yazılanlar ispatlanmak amacıyla kaleme alınırken denemelerde yazar kişisel görüşlerini ispat kaygısı olmadan kaleme alır.
Yukarıdaki paragrafta hangi düşünceyi geliştirme yolu kullanılmıştır ?


……………………………………………….

 Cevap Anahtarı :
1. Tanık gösterme     2. Açıklayıcı anlatım     3. Betimleyici anlatım      4. Tanık gösterme     5. Tartışmacı anlatım      6. Karşılaştırma     7. Tanımlama     8. Öyküleyici anlatım     9. Açıklayıcı anlatım - sayısal verilerden yararlanma     10. Karşılaştırma