İsimlerin yerini tutan kelimelere ve bazı eklere zamir adı verilmektedir. Zamirlerin belli başlı özelliklerini şu şekilde sıralayabiliriz.
- İsim soyludurlar
- Bir ya da birden çok adın yerini tutabilirler
- İsimlere gelen çekim eklerini çoğu zaman alabilirler.
- Cümlede yalnız başına görev üstlenebilirler.
Zamirlerin Çeşitleri
1. Kişi Zamirleri ( Şahıs Zamirleri ) : Kişi isimlerinin yerine kullanılan zamirlere şahıs zamirleri adı verilmektedir. Şahıs zamirleri şunlardır : Ben, sen, o, biz, siz, onlar
Örnekler :
- Yarın ben iş yerinde olamayacağım.
- Bu işin üstesinden ancak sen gelebilirsin.
- O çok akıllı bir insandır.
- Biz çok farklı bir milletiz.
- Siz ne zaman eve gideceksiniz.
- Onlar hayattan zevk almasını bilir.
Not : "O" kelimesi hem işaret sıfatı hem işaret zamiri hem de kişi zamiri olarak kullanılabilir.
2. Dönüşlülük Zamiri : Şahıs isimleri yerine kullanılması yönüyle şahıs zamirlerine benzer. İşin belirtilen kişi tarafından bizzat yapıldığını belirtmek için kullanılır. Dönüşlülük zamiri "kendi" kelimesinin şahıslara göre çekimlenmesi ile kullanılır. ( kendim, kendin, kendi, kendimiz, kendiniz, kendileri )
Not : dönüşlülük zamiri kişi zamiri ile beraber kullanıldığında pekiştirme anlamı verir.
Örnek : Ben kendim karar verdim.
3. İşaret Zamirleri : İşaret etme yolu ile isimlerin yerini tutan zamirlere işaret zamirleri denir. Belli başlı işaret zamirleri olarak şunlar kullanılır :
Bu, şu, o, bunlar, şunlar, onlar, öteki, beriki, bura, şura, ora, burası, şurası, orası, böylesi, şöylesi, öylesi
Örnekler :
- Bunu hemen adreste yazan yere götür.
- Öteki renk olarak daha canlı duruyor.
- Şunlar en beğendiklerim.
- Burası sana göre değil.
Not : İşaret zamirleri isimlere gelen eklerden iyelik ekini alamazlar ancak hal eklerini alabilirler.
4. Belgisiz Zamirler : Hangi ismin yerini tuttuğu tam olarak belli olmayan zamirlerdir. Belgisiz zamirler aynı zamanda bir grup içerisinden bazılarının kastedildiği durumlarda da kullanılır. Belgisiz zamirlerin bir kısmı belgisiz sıfatlara 3. tekil kişi iyelik eki getirilerek yapılır. Mesela bazı kelimesi sıfattır bazı-s-ı kelimesi ise belgisiz zamirdir.
Belli başlı belgisiz zamirler şunlardır :
"biri, birisi, hepsi, kimi, kimisi, hepsi, tamamı, herkes, kimse, hiç kimse, çoğu, bazısı, birkaçı, birazı, birçoğu, başkası, her biri, öteberi, şey..."
Örnekler :
- Herkes kendine yakışanı yapar.
- Bazıları özür dilemeyi zayıflık zanneder.
- Birçoğu için anne dünyanın en değerli varlığıdır.
- Kimse başkalarının mutsuzluğu ile mutlu olamaz.
5. Soru Zamirleri : İsimlerin yerini soru yoluyla tutan zamirlere denir. Soru zamirlerden bazıları şunlardır : "ne, kim, hangisi, nere, kaçı"
Örnekler :
- Dün size kim geldi?
- Hangisi senin hoşuna gitti?
- Çarşıdan bize ne aldın?
- Soruların kaçı doğruydu ?
Not : Soru zamirleri cümleye bazı durumlarda soru manası katmayabilir.
- Hangisini tanıdığını anlayamadım.
Not : Soru zamirleri hal eklerini alabilirler ve isim tamlamalarında tamlayan ya da tamlanan olarak görev alabilirler.
Not : Cümlede yer alan soru kelimesinin zamir olup olmadığını anlamak için cevap verin. Verdiğiniz cevap isim ya da zamir ise soru bildiren kelime soru zamiridir.
- Sınavdan en yüksek notu kim aldı? ( cevap Ahmet, Mehmet vb. olabilir. Cevabımız isim olduğu için kim kelimesi soru zamiridir. )
6. Ek Halindeki Zamirler : Bazı ekler de zamir olarak kullanılabilmektedir.
İlgi Zamiri (-ki) : Örneğe dikkat edelim. "Duvarın boyası" yerine "duvarınki" dersek duvar kelimesine gelen -ki eki boya ismi yerine kullanılmış olur.
İyelik Ekleri : İyelik ekleri kişi isimlerini kastettiği için aynı zamanda iyelik zamirleri olarak da adlandırılırlar. Örneğin defter-im kelimesindeki -im eki ben zamirine işaret ettiği için ek halinde zamir olarak adlandırılır.
