Fiil Kökleri Konu Anlatımı

Fiil Kökleri Nedir ?

İş , oluş , durum ve ya hareket bildiren kelimelere fiil adı verilmektedir . Fiilleri gösteren köklere de fiil kökü denir . Fiili kökleri " - mak / - mek " mastar eklerini aldığında anlamlı olurlar . Yani - mak / - mek mastar ekini kullanarak fiil köklerini anlayabiliriz .
Örnekler :

- seviyordum ( sev - i - yor - du - m şeklinde eklerine ayırırız . Daha sonra sondan başlayarak ekleri attığımızda geriye "sev-" kalır . " sev - " fiiline de -mak / -mek mastar eki getirildiğinde anlamlı olduğu için fiil köküdür .

- Koşucuların ( koş - u - cu - lar - ın şeklinde eklerine ayırırız . Sondan başlayarak ekleri sildiğimizde geriye "koş-" fiili kalır . -mak / - mek eki getirdiğimizde anlamı olduğu için de fiil kökü deriz .

- Sorduklarım ( sor - duk - lar - ım biçiminde eklerine ayırırız . Sondan başlayarak ekleri silince geriye "sor - " fiili kalır . -mak  / - mek eki getirince de anlamlı olduğu için fiil kökü olur .

- Kaçmıştım ( kaç - mış -tı - m şeklinde kelimeyi eklerine ayırırız . Sondan başlayarak ekler silindiğinde geriye " kaç -  fiili kalır . " kaç - " fiili -mak / -mek mastar ekini aldığında anlamlı olduğu için fiil kökü olur .

Fiil Köklerine Örnek Olabilecek Diğer Sözcükler : sus - , boz - , gül - , yan - , bil - , bul - ....

İsim kökleri ile fiil köklerini ayrmanın en kolay yolu - mak / - mek mastar ekini kullanmaktır . Çünkü - mek / -mak ekleri isim köklerine geldiğinde anlamlı olmaz ama fiil köklerine geldiğinde anlamlı olur .

Örnek :

- resimler kelimesinin kökü resimdir . resim kelimesine - mek / - mak eki getirdiğimizde anlamlı olmadığı için isim köküdür .

- bulmuşlar kelimesinin kökü " bul " dur . " Bul " köküne - mek / - mak getirdiğimizde anlamlı olduğu için fiil köküdür .


İsim Kökleri Konu Anlatımı


İsim Kökü Nedir ?

Varlıkların , kavramların tanınmasını sağlayan kelimelere isim denir . Varlıkların adlarını gösteren köklere de isim kökleri denilmektedir . İsim kökleri cümlelerde isim , sıfat , zarf , ünlem , bağlaç , zamir olarak kullanılabilmektedir . Türkçe kökenli isim kökleri en fazla üç heceden oluşmaktadır .


Not : İsim kökleri ayırt edebilmek için " - mak / - mek " mastar eklerini kullanabiliriz . İsim kökleri " - mak / - mek " mastar eklerini alamazlar .


Örnekler :

- ev - li - lik kelimesinin kökü "ev" dir . ev kelimesine - mek / - mak ekini getirdiğimizde anlamlı olmaz . bu yüzden isim köküdür .

- Kale - ci kelimesinin kökü "kale" dir . kale kelimesine - mak / -mek mastar eklerini getirdiğimizde anlamlı olmaz . Bu yüzden isim köküdür .

İsim Köklerinde Diğer Örnekler : su , göz , bardak , çöp , dağ , kol , ayak , para ....

Not : Yansıma sözcüklerin kökleri de isim köküdür .

Örnek : vız , cız , güm , pat , çat ...


Kök Nedir ? Kök Çeşitleri Nelerdir ?

Kökler İle İlgili Test Soruları İçin Tıklayın ...

 Kök Nedir ?
Bir kelimenin anlamlı en küçük parçasına kök denilmektedir . Diğer bir tanımlama ile kök ; bir kelimedeki eklerin tamamı çıkarıldığında geriye kalan anlamlı en küçük parçadır .

Örnek :
- Gözlükçülerden ( göz-lük-çü-ler-den  şeklinde eklerine ayırırız . Ekler sondan başlayarak atıldığında en son geriye anlamlı olarak " göz " kelimesi kalır . )

- Kapıcılık ( kapı - cı - lık biçiminde eklerine ayırırız . Ekler sondan başlayarak teker teker silinince geriye " kapı " kelimesi kalır . )

- Arabacıya ( araba - cı - y - a  biçiminde eklere ayrılır . Sonra ekler atıldığında geriye anlamlı olarak " araba " kelimesi kalır . )

- Parasızlık ( para - sız - lık şekilinde eklerine ayrılır . Sondan başlayarak ekler atılınca geriye " para " kelimesi kalır . )

Not : Bir kelimenin kök olabilmesi yalnızca anlamlı olması yetmez , aynı zamanda o kelimenin tamamı ile de anlamca ilişkili olmalıdır .

Örnek :

- kalemlik kelimesinin kökü " kale " olamaz . Çünkü " kale " kelimesi ile " kalemlik " kelimesi arasında bir anlam ilişkisi yoktur .

- balık kelimesinin kökü " bal " olamaz .  Çünkü " bal " kelimesi ile balık kelimesi arasında hiçbir anlam ilişkisi yoktur .

Kökler İsim kökleri , fiil kökleri , sesteş kökler ve ortak kökler olmak üzere dörde ayrılır :

Fiilimsilerden Türeyen Kalıcı İsimler Nelerdir ?

Fiilimsi ekleri içerisinde isim-fiil ve sıfat-fiil ekleri ile türeyen bazı kelimeler zamanla kalıplaşarak kalıcı isim haline gelirler . Bu şekilde oluşan isimlere artık fiilimsi diyemeyiz . Çünkü fiilimsiler isim , sıfat ve zarf olarak kullanılsalar da aynı zamanda eylem anlamını da taşırlar . Ancak kalıcı isim haline gelen kelimeler eylem anlamını tamamen yitirerek bir varlığın adı haline gelirler .

İsim Fiillerle Oluşan Kalıcı İsimler

- Çakmak ( sobayı yakmak için çakmak istedi . )
- Dondurma ( yaz boyunca her gün dondurma yedik . )
- Sarma ( Bu bayramda da annem ısrarla sarma yaptı . )
- Dolma ( Annem dolmayı pirinçle yapmayı tercih ediyor . )
- Uçurtma ( Saatlerce uçurtmamla oynadım . )
- Danışma ( Aradığımız odayı danışmadaki görevliye sorduk . )
- Kaymak ( Annem sütlerin üzerini alarak kaymak yapıyor . ) 
- Kazma ( Bahçede çukur açmak için kazma istedi . ) 

Fiilimsiler Akıllı Tahta Sunusu

- Görüş ( Bu konuda çok farklı görüşler var . ) 
- Bitiş ( Bitiş çizgisini gezmek için çok çabaladı . )
- Kavurma ( Kurban etlerinin bir kısmı ile kavurma yaptık . )
- Kıyma ( Kasaptan iki kilo kıyma aldık . )
- Yemek ( Akşamki yemek davetini kabul ettim . ) 
- Yağış ( Bu yıl Karadeniz'de yağış çok fazla olacak . )
- Deneme ( Monteigne deneme türünde eserler vermiştir . ) 
- Tamlama ( Bugünkü konumuz isim tamlamaları olacak . ) 

Sıfat Fiillerle Oluşan Kalıcı İsimler

- Dolmuş ( Dolmuş , durakta bir süre bekledi . ) 
- Yiyecek ( Yanımıza bir miktar yiyecek aldık . )
- Giyecek ( Kışlık giyecek almak için mağazaya gitti . ) 
- Yemiş ( Ağaçtan düşen yemişleri topladık . )
- Geçmiş ( Geçmiş hepimiz için iyi bir ders olmalı . )

- Gelecek ( Gelecek,  güzellikler getirsin hepinize . ) 

 Fiilimsiler İle İlgili Açık Uçlu Sorular

 Fiilimsilerden Türeyen Kalıcı İsimler İle İlgili Video Konu Anlatımı

İçinde Fiilimsiler Geçen Bir Hikaye

DENİZ YILDIZI

Yazı yazmak (isim-fiil)  için okyanus sahillerine giden ( sıfat-fiil )
bir yazar, sabaha karşı kumsalda dans eder gibi hareketler yapan ( sıfat-fiil ) birini görür. Biraz yaklaşınca (zarf-fiil)  , bu kişinin sahile vuran ( sıfat-fiil ) denizyıldızlarını, okyanusa atan (sıfat-fiil) genç bir adam olduğunu (sıfat-fiil ) fark eder. Genç adama yaklaşır:
- Neden denizyıldızlarını okyanusa atıyorsun?
Genç adam yanıtlar;
- Birazdan güneş yükselip (zarf-fiil) , sular çekilecek.
Onları suya atmazsam ölecekler. Yazar sorar;
- Kilometrelerce sahil , binlerce denizyıldızı var.
Ne fark eder ki?
Genç adam eğilir, yerden bir denizyıldızı daha alır, okyanusa fırlatır.
- Onun için fark etti ama...


Bu cevap bilgeyi şaşırtmış ne söyleyeceğini bilememiş. Geriye dönmüş, yazısının başına geçmek (isim-fiil)  üzere kulübesine gitmiş. Gün boyunca bir şeyler yazmaya (isim-fiil)  çalışırken ( zarf-fiil ) genç adamın görüntüsü gözünün önünden hiç gitmemiş. Aklından çıkarmaya (isim-fiil) çalışmış, ama bir türlü olmamış. Nihayet akşama doğru fark etmiş ki, bu gencin davranışının özünü kavrayamamış. Çünkü bu gencin asıl yaptığının (sıfat-fiil);  evrende bir gözlemci olmayı (isim-fiil)  ve olup (isim-fiil)  biteni (sıfat-fiil)  gözlemeyi (isim-fiil ) değil, evrende bir oyuncu olmayı (isim-fiil)  ve fark yaratmayı (isim-fiil) seçmek ( isim-fiil) olduğunu (sıfat-fiil)  sonradan anlamış ve utanmış. O gece sıkıntı içinde yatmış. Sabah olduğunda bir şey yapması (isim-fiil) gerektiğini bilerek ( zarf-fiil ) yanmış. Yataktan kalkmış, giyinmiş, sahile inmiş ve o genci bulmuş. Ve bütün sabahı onunla okyanusa deniz yıldızı atarak ( zarf-fiil ) geçirmiş.


Fiilimsiler İle İlgili Çalışma Kağıtları

Fiilimsiler fiilden türeyen ve isim , sıfat ya da zarf olarak kullanılan kelimelere denilmektedir . Fiilimsiler ;

 İsim-fiiller
Sıfat-fiiller
Zarf - fiiller olmak üzere üçe ayrılır .

 Fiilimsi konusunu iyi anlamak için isim , sıfat , zarf ve fiiller konusunu iyi bilmek gerekir . Fiilimsilere çalışan öğrencilere tavsiyemiz fiilimsilere başlamadan önce bu konuları iyi anlamalarıdır .

 Fiilimsiler ile ilgili hazırlamış olduğumuz çalışma kağıtlarını indirmek için aşağıdaki linklere tıklayın ...

 Fiilimsiler Çalışma Kağıdı - 1
Fiilimsiler Çalışma Kağıdı - 2
Fiilimsiler Çalışma Kağıdı - 3
Fiilimsiler Çalışma Kağıdı - 4
Fiilimsiler Çalışma Kağıdı - 5
Fiilimsiler Çalışma Kağıdı - 6
Fiilimsiler Çalışma Kağıdı - 7

Yan Anlam Nedir ?

Bir kelimenin gerçek anlamından tamamen kopmadan yeni bir anlam kazanmasına yan anlam denir . Yan anlamı en güzel ve anlaşılır şekilde şöyle özetleyebiliriz : Yan anlam gerçek anlam ile mecaz anlam arasındadır . Sözcüğün gerçek anlamıyla benzetme , yakıştırma yoluyla oluşan anlamdır . Bu yüzden yan anlama " yakıştırmalı anlam " adı da verilmektedir . 
- Sınıf kapısının kolu kırılmıştı . ( Kapıyı açıp kapamaya yarayan kısım insandakine benzetilerek kol olarak adlandırılmıştır . )

 - Dağın başı dumanlanmıştı . ( İnsanlarda en yüksek nokta baş olduğu için dağın yüksek noktasına da baş denilerek yan anlam oluşturulmuştur . )

 - Masanın ayağı iyice eskimeye başlamıştı . ( İnsanların ya da diğer canlıların dik durmasını sağlayan uzvu ayaktır  . Masanın da dik durmasını sağlayan bu kısmına yakıştırma yoluyla ayak denilmiştir .)

 - Testerenin dişleri keskinliğini kaybetmeye başladı . ( İnsanlardaki dişlere benzediği için testerenin kesen kısımlarına da diş denilmiştir . )

 - Ayakkabının burnunu yere sürte sürte iyice eskitmişti . ( Ayakkabının ucundaki sivri kısma insandakine benzetme yoluyla burun denilmiştir . )

 - Şişenin ağzı kırılmıştı . ( Şişenin giriş kısmı insandakine benzetilerek ağız denilmiştir . )

 - Dağın eteği iyice yeşillenmişti . ( Dağın çan şeklindeki alt kısmına benzetme yoluyla etek denilmiştir . )

 - Lavabo için dirsek almaya gitti . ( benzetme yoluyla kavisli boru parçasına dirsek denilmiştir . ) 


Not : Yeni Türkçe dersi öğretim programı ile birlikte yan anlam müfredattan çıkarılmıştır . Ortaokullarda yan anlamlı kelimeler gerçek anlam içerisine dahil edilmiştir . 

2016-2017 Eğitim Öğretim Yılı Türkçe Dersi Yıllık Planlar

2016-2017 Eğitim Öğretim Yılı Türkçe Dersi Yıllık Planlar

 2016-2017 eğitim öğretim yılında yaşadığımız 15 Temmuz sürecinin etkileri her alanda olduğu gibi eğitim alanında da ve Türkçe dersi ile ilgili kitapların dağıtımında da aksaklıklara sebep oldu . Buna bağlı olarak bazı sınıf seviyelerinde ders kitaplarının dağıtımı yapılamadı . 

 www.dersturkce.net olarak değerli Türkçe dersi öğretmenlerimiz için yıllık planların hepsini bir araya getirmeye çalıştık . Ders kitabı olmayan sınıfların planlarını bu durum göz önünde bulundurularak yeniden düzenlendi . 

 Planları indirmek için aşağıdaki linklere tıklayabilirsiniz .

 2016-2017 Eğitim-Öğretim Yılı 5. Sınıf Türkçe Dersi Yıllık Plan İndir

 2016-2017 Eğitim-Öğretim Yılı 6. Sınıf Türkçe Dersi Yıllık Plan İndir

 2016-2017 Eğitim-Öğretim Yılı 7. Sınıf Türkçe Dersi Yıllık Plan İndir

2016-2017 Eğitim-Öğretim Yılı Meram Yayıncılık 7. Sınıf Türkçe Yıllık Plan İndir 

 2016-2017 Eğitim-Öğretim Yılı 8. Sınıf Türkçe Dersi Yıllık Plan İndir


2017-2018 Yıllık Planlar ve Tüm Yıllık Planlar İçin Tıklayın

Bana Arkadaşını Söyle Sana Kim Olduğunu Söyleyeyim Kompozisyon Örneği

      Sırlarımızı paylaştığımız, sevinçlerimize ortak olan , dertlerimizi dinleyen en değerli dostlardır arkadaşlarımız . Bazılarının en küçük iması bile canımızı sıkmaya yeterken onların ağır bile denebilecek şakaları dokunmaz bize .  Arkadaşlarımız bize yalnız olmadığımızı hatırlatan , zor zamanlarımızda sığındığımız liman , içten birer dost olurlar . Arkadaşlık bu kadar değerli ise arkadaşlarımızı ne ye göre seçeriz acaba ?
      Arkadaşlar bir birini tanıyan , bir birinin huyunu suyunu bilen , nelere kızıp nelere küstüklerini bilen , hayata bakış açıları bir birine yakın insanlardır . Gün içerisinde yüzlerce insanla iletişim kurarız ama en çok arkadaşlarımızın yanındayken kendimizi rahat ve huzur içerisinde hissederiz . Bu kadar çok vakit geçirmenin sonucu olarak da elbette bir birimizi birçok konuda etkilemeye başlarız ."Kır atın yanında duran, ya huyundan ya suyundan"  atasözünü duymuşsunuzdur . Dikkat ettiyseniz yakın arkadaşlarımızla zaman içerisinde espri anlayışlarımızın , hayat tarzlarımızın bir birine benzer. İnsan kişilik olarak kendine yakın olarak hissettiği kişilerle arkadaşlık kurmak ister . İçine kapanık , sessiz , sakin biriyle , ele avuca sığmaz , haşarı birinin arasında kurulan arkadaşlıklara çok az rastlamışsınızdır . Çünkü arkadaşlık bir yönüyle de uyum demektir . Ve ya ahlaki kuralları hayatının merkezine yerleştirmiş biri ile bu tür kuralları gereksiz görenen birisinin arkadaş olabilmesi kolay mıdır ?  Devamlı yalan söyleyen birisi ile arkadaş olmaya çalışan birisi de zamanla yalan söylemeyi normal karşılamaya başlamaz mı ?  Bu nedenle büyüklerimiz  "bana arkadaşını söyle sana kim olduğunu söyleyeyim." demiştir.
     Arkadaşlık kurmaya çalıştığımız insanları seçerken kendi yaşam tarzımızı , değerlerimizi ve düşüncelerimizi göz önünde bulundurmalıyız . Kötü huyları olan insanlarla arkadaşlık kurmak bizim karakterimizi olumsuz etkilediği gibi toplum içerisindeki saygınlığımıza da büyük zarar verir . Şunu iyi bilelim ki arkadaşlar bir birinin aynasıdır .  Aynada nasıl görünmek istediğimizi kendimize mutlaka soralım . 

Dolaylama Nedir ? Dolaylama Örnekleri

Dolaylama Nedir ?

Tek bir sözcükle ifade edilebilecek bir kavramı birden fazla sözcükle anlatmaya dolaylama denilmektedir .

Örnekler :

- File bekçisi topu ağlarda gördü . ( kaleci )
- Balıkçı derya kuzusu bunlar diye bağırıyordu . ( balık )
- Yavru vatanı karış karış gezdik . ( Kıbrıs )
- Kadın kocası için evin direği diyordu . ( Baba- Koca)
- Ulu Önder "Ne mutlu Türk'üm diyene!" diyor . ( Atatürk )
- Minik Serçe yeni şarkılarını söyledi . ( Sezen Aksu )
- Hepimiz Yedi tepeli şehri görmek istiyorduk . ( İstanbul )
- Meşin yuvarlak başla vuruşu için orta noktaya kondu . ( top )

Diğer örnekler : yedinci sanat ( sinema ) , ince hastalık ( verem ) , bacasız sanayi ( turizm )
delikli demir ( tüfek ) , sarı lira ( altın ) , beyaz altın ( pamuk ) , beyaz cam ( televizyon ) , saray yavrusu ( konak ) , sihirli kutu ( televizyon ) , Altın boynuz ( Haliç ) , Kızıl gezegen ( Mars ) , Sanat Güneşi ( Zeki Müren )

Not : Dolaylamalar Çeşitli alanlarla ilgili olarak gruplandırılabilir

1. Kişi Adları İle İlgili Olanlar : Cep Herkülü ( Naim Süleymanoğlu ) ...
2. Yer Adları İle İlgili Olanlar : Medeniyetler Beşiği ( Mezopotomya ) ...
3. Tür Adları İle İlgili Olanlar : Ege'nin İncisi ( İzmir ) ...


Dolaylama İle İlgili Örnekler İçin Tıklayın